Śladem II wojny światowej w Gdańsku

Pomnik historii – “Pole Bitwy na Westerplatte”

Teren i obiekty byłej Wojskowej Składnicy Tranzytowej na mocy Rozporządzenia Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej z dnia 22 sierpnia 2003 roku uznane zostały za pomnik historii: “Pole Bitwy na Westerplatte”. Celem ochrony pomnika historii jest zachowanie unikatowych wartości historycznych, przestrzennych materialnych i niematerialnych, symbolizujących heroizm i waleczność żołnierza polskiego w okresie II wojny światowej – największej z wojen XX wieku (Dz U. Nr 148 poz. 1448).

Spośród wielu znanych miejsc bitewnych z okresu II wojny światowej na obszarze Polski jedynie Westerplatte zachowało swoją oryginalną nazwę. Nawet komuniści, których przecież o przedwrześniowe sentymenty posądzać raczej nie można, nie odważyli się jej spolszczyć, a tym samym zniszczyć symbolu męstwa, którym obrona półwyspu była od samego początku. Zrobili natomiast wiele, by zafałszować obraz wydarzeń i nieodwracalnie zniszczyć teren historycznej bitwy.

Dla wszystkich, którym bliska jest idea kultywowania tradycji i codziennego patriotyzmu, Westerplatte nie jest zwykłym polem bitewnym. To symbol odwagi, honoru, odpowiedzialności i bohaterstwa, a także bólu, cierpień, zwątpienia oraz trwania na posterunku. Niezwykle istotne zatem jest pokazanie szczególnie młodemu pokoleniu sensu tego wysiłku, by pamięć o wielkim dziele Westerplatczyków nigdy nie zginęła.

Zwiedzanie “Westerplatte” można rozpocząć w miejscu, gdzie znajduje się przystań pasażerska dla statków “Białej Floty” przy Nabrzeżu Obrońców Westerplatte, a zakończyć odwiedzając Pomnika Obrońców Wybrzeża.
Ponadto na Westerplatte znajdują się: ścieżka edukacyjna oraz wystawa plenerowa „Westerplatte: Kurort – Bastion – Symbol”.

Wzdłuż Ścieżki rozstawiono tablice informacyjne, których celem jest przybliżenie zwiedzającym, jak wyglądał półwysep w trakcie walk wrześniowych. Ścieżka jest także przewodnikiem po obiektach byłej Wojskowej Składnicy Tranzytowej działającej na półwyspie w latach 1926-1939 i ułatwia samodzielne zwiedzanie terenu. Na tablicach zamieszczono historyczne zdjęcia, szkice i mapy. Wszelkie informacje przedstawiono w językach polskim i angielskim.

Czas programu:	3h
Dostępność:	całoroczny

wirtualny spacer

Wartownia nr 1

Wartownia nr 1 na Westerplatte to jedna z sześciu wartowni zbudowanych w latach 30. XX wieku. Dzięki przesunięciu w roku 1967 na obecne miejsce, uniknęła rozbiórki.

W 1924 roku decyzją Rady Ligi Narodów od 1926 roku półwysep Westerplatte został przekazany Polsce na bazę przeładunku broni i amunicji.

Zabezpieczeniem magazynów i całego terenu Wojskowej Składnicy Tranzytowej zajmował się 88-osobowy oddział polskich żołnierzy. Jego skład zmieniany był co pół roku. W celu lepszego zabezpieczenia terenu składnicy, w latach 1933-1934 zbudowano cztery żelbetonowe wartownie, a w dwa lata później budynek koszar. Latem 1939 r. wobec wzrostu napięcia w stosunkach niemiecko-polskich załoga placówki wzmocniona została do około 217 żołnierzy i rezerwistów zmobilizowanych spośród pracowników cywilnych.

Komendantem Składnicy od 1938 roku był major Henryk Sucharski, a dowódcą załogi wartowniczej kapitan Franciszek Dąbrowski. Na uzbrojenie placówki składały się karabiny Mauser, około 40 ciężkich i ręcznych karabinów maszynowych, karabinki Mauser wz. 98, 2 działka przeciwpancerne kalibru 37 mm, stare działo 75 mm oraz 4 moździerze kalibru 81 mm.

1 września 1939 roku, o godzinie 4.48 pierwsze pociski z przybyłego do Gdańska z „kurtuazyjną wizytą” niemieckiego pancernika Schleswig Holstein dały sygnał do ataku piechoty na polską placówkę. Bombardowani z powietrza i ostrzeliwani przez niemieckie działa i moździerze polscy żołnierze bronili się przez siedem dni. 7 września wobec zdecydowanej przewagi nieprzyjaciela i wyczerpania załogi, major Henryk Sucharski podjął decyzję o kapitulacji. W czasie tych walk poległo 15 polskich żołnierzy, wielu było rannych. Straty niemieckie do dziś są nieznane. Po kapitulacji, polscy żołnierze trafili do niemieckich obozów jenieckich, gdzie przebywali do 1945 roku.

W czasie całego okresu walk o Westerplatte Wartownia nr 1 była kluczowym punktem polskiej obrony. Ogień prowadzony ze schronu w piwnicy i z okien w części naziemnej, uniemożliwiał Niemcom przedostanie się od strony nasady półwyspu czy kanału portowego do centralnej jego części. Bryła budynku, choć rażona odłamkami pocisków i kulami cekaemów, pozostała nieuszkodzona. Dowódcą załogi tego bohaterskiego punktu polskiej obrony był chor. Jan Gryczman. Z około 15-osobowej obsady, polegli w walkach Zygmunt Zięba i Jan Czywil.

Z dawnych obiektów polskiej placówki na Westerplatte, do dziś zachowała się Wartownia nr 1 (jako jedyna udostępniona dla zwiedzających), Wartownia nr 4, budynek dawnej elektrowni, 2 magazyny amunicyjne (znajdują się dziś na terenie zajętym przez wojsko) oraz ruiny budynku koszar. W 1967 roku ratując przed rozbiórką przesunięto ją w czasie skomplikowanej operacji technicznej na dzisiejsze miejsce. Stała bowiem na terenie nabrzeża portowego – dziś bazy promowej.

W czerwcu 1974 r. we wnętrzu Wartowni powstała Izba Pamięci zorganizowana przez koło ZboWiD w Nowym Porcie. W 1980 przekształcona została w istniejący do dziś oddział Muzeum Gdańska.

We wnętrzu Wartowni prezentowane są pamiątki po Wojskowej Składnicy Tranzytowej i jej Obrońcach.

Czas programu:	1,5h
Dostępność:	Muzeum jest czynne w sezonie letnim (maj-wrzesień)
Bilety online:	https://muzeumgdansk.pl/oddzialy-muzeum/wartownia-nr-1-na-westerplatte/

wirtualny spacer

Pomnik Obrońców Poczty Polskiej

Słynna obrona Poczty Polskiej w Gdańsku to niewątpliwie jeden z najbardziej dramatycznych aktów obrony polskiego Pomorza. Pierwszego dnia wojny pięćdziesięciu pocztowców pod dowództwem Konrada Guderskiego przez 14 godzin odpierało zaciekłe ataki sił niemieckich. Hitlerowcy nie potrafili opanować placówki mimo wielkiej przewagi liczebnej oraz wsparcia haubic i wozów pancernych. Bohaterscy pocztowcy skapitulowali dopiero wobec groźby całkowitego spalenia oblanego wcześniej benzyną gmachu.

Zbrodnicza ideologia nazistowska z całą siłą odezwała się w późniejszym zachowaniu strony niemieckiej, gdyż większość biorących udział w obronie Polaków rozstrzelano.

W czterdziestą rocznicę wybuchu II wojny światowej odsłonięto oryginalny w kształcie oraz treści pomnik autorstwa Wincentego Kućmy z Krakowa. Konstrukcja z nierdzewnej blachy zwraca uwagę dramatyczną symboliką i ekspresją. Na murze pocztowego dziedzińca umieszczono natomiast pełną bolesnego wyrazu rzeźbę autorstwa Marii i Zygfryda Korpalskich.

Czas programu:	0,25h

Muzeum Poczty Polskiej

Muzeum Poczty Polskiej mieści się w imponującym, wielokondygnacyjnym budynku w stylu neoromańskim, wzniesionym w pierwszej połowie XX wieku. W 1920 r., kiedy postanowienia Traktatu Wersalskiego weszły w życie, rozpoczęła się organizacja polskich służb pocztowych w Gdańsku. W efekcie, 5 stycznia 1925 r., w budynku, w którym obecnie mieści się muzeum, powstała placówka nr 3 (później zmieniona na nr 1) Polskiego Urzędu Pocztowo-Telegraficznego.

Muzeum Poczty Polskiej w Gdańsku, założone 1 września 1979 r., w 40. rocznicę wybuchu II wojny światowej, opowiada historię poczty polskiej oraz polonii Gdańskiej w latach 1920-1939. Kulminacyjnym punktem opowieści są wydarzenia z dnia 1 września 1939 r., kiedy to o godzinie 04:45 Polski Urząd Pocztowo-Telegraficzny nr 1 został zaatakowany przez Niemców.

Wystawa muzealna prezentuje szereg unikalnych druków i rękopisów, a także materiały ikonograficzne oraz eksponaty związane z obroną urzędu pocztowego i samymi obrońcami. Zwiedzający zobaczą kopię planu ataku na urząd pocztowy, sporządzony przez Niemców 3 lipca 1939 r. oraz jedną z dziesięciu skrzynek na listy, które były zainstalowane na budynkach należących do władz polskich, polskich biurach i instytucjach, a także na polskich domach prywatnych. Można też zajrzeć do zrekonstruowanego pokoju poczmistrza i zobaczyć telegraf Hughesa. Muzeum gromadzi i wystawia przedmioty i memorabilia związane z polskimi organizacjami zawodowymi, kulturalnymi, edukacyjnymi i sportowymi, których zadaniem było podtrzymywać ducha polskości i pobudzać tożsamość narodową w Wolnym Mieście Gdańsk.

Czas programu:	2h
Dostępność:	całoroczny
Bilety online:	https://muzeumgdansk.pl/oddzialy-muzeum/muzeum-poczty-polskiej-w-gdansku/

wirtualny spacer

Muzeum II Wojny Światowej

Muzeum II Wojny Światowej powstało w Gdańsku przy placu Władysława Bartoszewskiego, nad Motławą, blisko historycznego centrum miasta.

Muzeum znajduje się w symbolicznej przestrzeni architektonicznej stanowiącej również przestrzeń pamięci — 200 metrów od historycznego budynku Poczty Polskiej w Gdańsku oraz siedem kilometrów drogą wodną od półwyspu Westerplatte, zaatakowanych we wrześniu 1939 r.

Teren Muzeum, zajmujący powierzchnię 17 070 m2, dotyka od strony zachodniej Kanału Raduni, a od południowej otwiera się na szeroką panoramę Motławy. Obecnie są to obrzeża starego Gdańska, wkrótce będzie to centrum nowoczesnej dzielnicy, usytuowanej na terenach postoczniowych.

Sercem Muzeum jest wystawa główna, zajmująca powierzchnię niemal 5 tys. m kw., co czyni ją jedną z największych wystaw prezentowanych przez muzea historyczne na świecie. Zlokalizowana jest 14 metrów pod ziemią. To opowieść o tragicznym doświadczeniu II wojny światowej, o jej genezie i skutkach, o ofiarach i sprawcach, o bohaterach i zwykłych ludziach. Ma przypominać lekcję historii, której nie wolno nam zapomnieć.

Wystawę główną tworzą trzy bloki narracyjne: „Droga do wojny”, „Groza wojny” oraz „Długi cień wojny”. Ekspozycja przedstawia polskie doświadczenie wojny, wpisane w szerszy kontekst europejski i światowy. Została podzielona na 18 sekcji tematycznych, co odzwierciedla układ sal na wystawie.

Na wystawie głównej znajduje się ok. 2 tys. eksponatów, ale nie zabrakło tam również nowoczesnych stanowisk multimedialnych, których jest ok. 240. Zwiedzający za ich pomocą mogą przeglądać archiwalne fotografie i filmy, obejrzeć relacje świadków tamtych wydarzeń, zapoznać się z interaktywnymi mapami prezentującymi militarne potyczki czy zmiany granic państw w czasie II wojny światowej.

Na wystawie głównej zaaranżowano również przestrzeń, w której prezentowane są eksponaty obrazujące życie codzienne w czasie II wojny światowej oraz wystawę dla dzieci “Podróż w czasie”.

Czas programu:	4h
Dostępność:	całoroczny
Ceny biletów:	https://bilety.muzeum1939.pl/
Bilety online:	https://bilety.muzeum1939.pl/

wirtualny spacer