Szlak Żelaza i Kowalskich Tradycji
Wojciechów – to gmina rolnicza o bogatych walorach turystycznych, położona na obrzeżu trójkąta turystycznego Kazimierz Dln. – Nałęczów – Puławy. Malownicze krajobrazy tutejszych miejscowości kuszą do spacerów i przejażdżek rowerowych. Pielęgnowanie kowalskich tradycji i wieloletnie działania zmierzające do ochrony tego ginącego zawodu przed zapomnieniem, przyczyniły się do tego, że Wojciechów stał się centrum kowalstwa w Polsce. Ponadto od niepamiętnych czasów osoba kowala zadziwiała i intrygowała, szczególnie jego niezwykła umiejętność posługiwania się ogniem.
Wykorzystując wizerunek Wojciechowa jako stolicy kowalstwa polskiego
w oparciu o funkcjonujące atrakcje turystyczne powstał Szlak Żelaza i Kowalskich Tradycji, który obejmuje sześć „gwoździ programu”, pozwalających poznać kowalstwo od procesu wytopu metali do powstania gotowej podkowy. Oferta skierowana jest głównie dla grup wycieczkowych dzieci i młodzieży.
Wieża Ariańska stanowi największą atrakcję turystyczną Wojciechowa. Jej ciekawa historia i wyjątkowość architektoniczna, a także instytucje w niej funkcjonujące sprawiają, że jest to miejsce odwiedzane zarówno przez mieszkańców Gminy jak również turystów z z kraju i z zagranicy. W jej średniowiecznych murach mieści się Gminny Ośrodek Kultury w Wojciechowie, który jest inicjatorem wielu imprez, szczególnie tych promujących polskie kowalstwo artystyczne, dlatego Wieża i jej otoczenie obfituje głównie w atrakcje turystyczne związane z kowalstwem.
Jej oferta opiera się na funkcjonującym tu, jedynym w Polsce Muzeum Kowalstwa, w którym prowadzone są lekcje muzealne oraz warsztaty robienia podków z masy solnej i zdobienia żelaza. W 2019 r. przy Wieży otwarto Aleję Zasłużonych Kowali ozdobioną szpalerem balustrad wykonanych w ramach konkursu kucia artystycznego. Odnowioną w bieżącym roku elewację budynku zdobi wykute drzewo, a także duże podkowy stanowiące doskonałe tło do robienia zdjęć.
Samo otoczenie wieży z rozległym placem otoczonym fosą i pozostałościami murów obronnych zachęca do wypoczynku i chwili refleksji. Plac wyposażony w stoły i ławy oraz w miejsce na ognisko stanowi również doskonałe miejsce rekreacyjne dla licznych wycieczek dziecięcych podążających śladami ginących zawodów.
Wieża Ariańska jest ciekawym obiektem do zwiedzania również po zmroku. W roku 2013 została wykonana iluminacja wieży, której profesjonalne podświetlenie pozwoliło na wyeksponowanie bryły budynków i najciekawszych detali architektonicznych.
Wieża Ariańska to budowla obronno-mieszkalna wzniesiona przez J. Pileckiego, starostę lubelskiego, w latach 1520-1530. Stanowi ona pozostałość dużego założenia obronnego wybudowanego pod koniec XIV w. przez Szczekockich herbu Odrowąż. Przez lata spełniała wymogi wygodnego mieszkania, a spiętrzone mury zapewniały właścicielowi bezpieczeństwo i podnosiły jego prestiż społeczny.
W 1534 r. Pileccy przeprowadzili się do Bełżyc oddając Wojciechów w arendę Firlejom herbu Lewart, a następnie Spinkom herbu Prus, ostatecznie sprzedając posiadłość Stanisławowi Spince w 1580 r. To właśnie on, jeszcze jako dzierżawca, udzielił w murach wieży schronienia znanemu pastorowi i kaznodziei kalwińskiemu Marcinowi Krowickiemu. Trzecią kondygnację wieży przeznaczono na zbór kalwiński. Autorytet, jaki posiadał Krowicki wśród zwolenników reformacji sprawił, że izba w wojciechowskiej wieży stała się „jedną z najdostojniejszych kazalnic świata” jak pisał S. Żeromski w powieści „Nawracanie Judasza”.
W 1599 r. Wojciechów przeszedł na własność podkomorzego chełmskiego Pawła Orzechowskiego herbu Rogala, który był wyznania kalwińskiego. Nie rezydował on jednak w Wojciechowie, osiadł tu dopiero jego syn, również Paweł, który zamieszkał w zbudowanym w 1632 r. dworze – pałacu, zlokalizowanym na północ od wieży. Wieża straciła funkcję mieszkalną i z czasem została przeznaczona na magazyn zbożowy. Orzechowscy sprzedali posiadłość wojciechowską w 1778 r. Następnie właścicielami dóbr byli Morscy, Ostrowscy, Grodziccy, Świeżawscy i Popławscy. W połowie XIX w. w istotny sposób zmieniono wygląd wieży, głównie przez likwidację jej szczytów na rzecz dachu naczółkowego. W 1910 r. zaniedbaną i zniszczoną wieżę przekazano Towarzystwu Opieki nad Zabytkami Przeszłości w Warszawie i już rok później przystąpiono do jej odbudowy. Prace kierowane przez Jana Koszczyc-Witkiewicza przerwała wojna. Powtórną próbę odbudowy spotkał ten sam los w 1939 roku. Dopiero w 1972 r. ponownie przystąpiono do gruntownego remontu. Odrestaurowany budynek przekazano na potrzeby Gminnego Ośrodka Kultury. Z czasem siedzibę znalazła tu Biblioteka Gminna, a także Muzeum Kowalstwa, Wojciechowskie Muzeum Regionalne, Punkt Informacji Turystycznej oraz Stowarzyszenie Kowali Polskich.
Muzeum Kowalstwa w Wojciechowie – Zaprasza grupy wycieczkowe na lekcję historii rzemiosła polskiego, aby podziwiać ponad 1000 eksponatów sztuki kowalskiej w jedynym w Polsce Muzeum Kowalstwa trzeba wspiąć się na szczyt XVI wiecznej Wieży Ariańskiej.
W programie:
Opowieści z życia kowala – krótka lekcja historii kowalstwa
Zwiedzanie: imitacji starej kuźni, ekspozycji narzędzi rolniczych oraz podków dla koni i bydła, kolekcji replik broni średniowiecznej; ekspozycji wyrobów kowalstwa artystycznego kowali polskich i zagranicznych m.in. kute akwarium, patera na owoce wykonana przez kobietę, żelazny pas cnoty
Ostrzenie siekiery na ręcznej szlifierce
Granie marsza kowalskiego na kowadle
Podkówkowy test na inteligencję
Legenda “O podkowie szczęścia”
W ofercie przewidziane jest również zwiedzanie Wojciechowskiego Muzeum Regionalnego.
Wirtualna wycieczka po Muzeum Kowalstwa:
Zapraszamy również na zajęcia warsztatowe: „Podkowa z masy solnej”
Podczas zajęć pod fachową opieką instruktora dzieci własnoręcznie wykonują podkowę z masy solnej z zachowaniem wszelkich zasad jej budowy. „Kując” podkowę z tego plastycznego i bezpiecznego materiału dzieci na chwilę zamieniają się w małych kowali.
Nadają jej właściwy kształt, robią otwory na hufnale czyli gwoździe kowalskie, zarówno następnie zdobią ją tak, aby każda z nich była podpisana znakiem wykonawcy i stanowiła wyrób niepowtarzalny i indywidualny. Podczas zajęć dzieci poznają różnicę miedzy podkową zimową i letnią, podkową dla koni wojskowych czy, na przykład, ciągnących dorożkę po miejskim bruku. Uczą się, że czasem kopyto jest chore i należy zrobić podkowę ortopedyczną.
To doskonała nauka połączona z zabawą. Podkowy, upieczone na miejscu są doskonałą pamiątką z Wojciechowa.
Muzeum Regionalne
Usytuowane na trzecim piętrze Wieży Ariańskiej Wojciechowskie Muzeum Regionalne pozwala cofnąć się w czasie do lat 20 – tych XX w.
Jego wnętrze stylizowane jest na wzór chałupy Wojciechowskiej w pełni wyposażonej w sprzęty i narzędzia którymi posługiwali się niegdyś nasi przodkowie. W drugiej części muzeum znajdują się eksponaty pochodzące z wykopalisk archeologicznych min. fragmenty naczyń i kafle średniowieczne. Do najciekawszych eksponatów średniowiecznych można zaliczyć półgrosz świdnicki oraz zapinkę do książki.
W Muzeum eksponowana jest również historia folkloru Ziemi Wojciechowskiej. Przy Muzeum działa Galeria Sztuki Ludowej w której można nabyć podkowę „na szczęście” i inne wyroby miejscowych twórców oraz wybić pamiątkową monetę.
Autor: Gminny Ośrodek Kultury Wojciechów