Muzeum Śląskie
Muzeum Śląskie jest muzeum regionalnym, instytucją kultury współprowadzoną przez Urząd Marszałkowski Województwa Śląskiego i Ministerstwo Kultury, Dziedzictwa Narodowego i Sportu.
MISJA MUZEUM ŚLĄSKIEGO
Zobowiązane dziedzictwem regionu, dynamiką jego dziejów, wielokulturowością i wiodącą rolą przemysłu, przy jednoczesnym uznaniu jego dorobku intelektualnego i artystycznego, Muzeum Śląskie podejmuje się misji kreowania przestrzeni dla dialogu z przeszłością i dokonaniami współczesności w celu głębszego poznawania Śląska, Polski i Europy.
ZACHWYCI WAS DZIEDZICTWO ŚLĄSKA
Inspiruje nas dziedzictwo Śląska: jego intelektualny i artystyczny dorobek oraz bogata tradycja wielokulturowości. Usytuowanie muzeum na terenie związanym niegdyś z górnictwem przypomina nam także o znaczącej w regionie roli przemysłu. Byłą kopalnię węgla zamieniliśmy w unikatową kopalnię kultury, udostępniając bogate i różnorodne kolekcje na głębokości 14 metrów pod powierzchnią terenu. W głębi ziemi otwarliśmy Galerię sztuki polskiej 1800-1945, Galerię sztuki polskiej po 1945, Galerię śląskiej sztuki sakralnej oraz Galerię plastyki nieprofesjonalnej. Ogromne emocje i zainteresowanie wzbudza niezwykle ciekawa wystawa „Światło historii. Górny Śląsk na przestrzeni dziejów”. Wyjątkową w skali kraju kolekcję scenografii teatralnej i filmowej prezentuje Centrum Scenografii Polskiej na wystawie „Laboratorium przestrzeni teatralnych. Przeszłość w teraźniejszości”.
NIE TYLKO WYSTAWY
Pod ziemią ulokowaliśmy także sale edukacyjne, bibliotekę z czytelnią, audytorium na ponad 320 miejsc, kącik edukacyjny dla dzieci oraz przeznaczoną na wystawy czasowe wyjątkową przestrzeń o wysokości 12,5 m.
Po eksplorowaniu bogactwa głębi Muzeum Śląskiego zachęcamy do spojrzenia na Katowice z innej perspektywy – z tarasu wieży widokowej o wysokości 40 metrów. Z dawnego szybu wyciągowego „Warszawa II” można podziwiać Strefę Kultury oraz panoramę miasta.
Po intensywnym zwiedzaniu zapraszamy do jednego z punktów gastronomicznych, znajdujących się na terenie muzeum.
DLA POSZUKUJĄCYCH WYJĄTKOWEGO MIEJSCA
Siedziba Muzeum Śląskiego przy ul. T. Dobrowolskiego 1 w katowickiej Strefie Kultury wraz z otaczającym go parkiem stanowi doskonałą przestrzeń do debat o regionie, działań edukacyjnych, ale również pokazów filmowych, festiwali muzycznych, turniejów sportowych czy rodzinnych spacerów. Oddajemy w ręce mieszkańców współczesną agorę, gdzie możliwe jest każde spotkanie.
NAPRAWDĘ WARTO!
Wnikliwie obserwujemy otaczającą rzeczywistość, jesteśmy wrażliwi na potrzeby mieszkańców regionu i wyzwania współczesności, kreując wydarzenia mające realny wpływ na rozwój miasta i regionu.
Zrodzone z potrzeby mieszkańców i odważnych decyzji Muzeum Śląskie stało się najważniejszym ośrodkiem kultury w regionie, niezwykle istotnym miejscem życia społecznego na Śląsku oraz znaczącym głosem na mapie kulturalnej Polski.
Historia Muzeum Śląskiego:
Wszystko zaczęło się od
Muzeum Śląskie zostało powołane do życia uchwałą Sejmu Śląskiego z 23 stycznia 1929 i działało do wybuchu II wojny światowej w 1939. Restytuowane w 1984, w 2006 wpisane do Państwowego Rejestru Muzeów. W 2015 instytucja uzyskała swoją nową, docelową siedzibę w nowoczesnym kompleksie gmachów w Katowicach przy ul. T. Dobrowolskiego 1.
Do najcenniejszych zbiorów Muzeum Śląskiego należą kolekcje: malarstwa polskiego sprzed i po 1945 roku (w której znajdują się prace m.in. Józefa Chełmońskiego, Artura Grottgera, Tadeusza Makowskiego, Jacka Malczewskiego, Jana Matejki, Józefa Mehoffera i Stanisława Wyspiańskiego), sztuki nieprofesjonalnej, fotografii artystycznej i dokumentalnej, plakatu polskiego oraz bogate zbiory etnograficzne i z zakresu polskiej plastyki scenicznej.
Zobacz historię Muzeum Śląskiego w filmowym skrócie:
Wystawy: Czasowa
Niezapomniane. Kobiety w czasie powstań i plebiscytu na Górnym Śląsku
Rola kobiet w powstaniach i wydarzeniach okołoplebiscytowych jest praktycznie nieznana. Dzięki wielu badaniom źródeł historycznych udało się wydobyć z zapomnienia tę bardzo znaczącą dla XX-wiecznej historii Górnego Śląska zbiorowość. Dlatego to właśnie kobietom poświęcona została najnowsza wystawa w Muzeum Śląskim, zatytułowana „Niezapomniane. Kobiety w czasie powstań i plebiscytu na Górnym Śląsku”. Wystawie, której wernisaż odbył się 2 maja, towarzyszy pierwszy na Śląsku muzealny pokój zagadek o nazwie „Skrytka powstańców”.
W narracji dotyczącej powstań śląskich i akcji plebiscytowej utrwaliło się postrzeganie mężczyzn jako jedynych bohaterów tych wydarzeń. Mówiąc o powstańcach śląskich, myślimy przecież zazwyczaj: mężczyźni w różnym wieku. Owszem, tylko niewielki odsetek powstańców stanowiły kobiety (około 2–3 procent wśród ok. 40–60 tysięcy powstańców). A jednak gdyby nie ich mobilizacja i wsparcie, zarówno powstania, jak i akcja plebiscytowa nie nabrałyby takiego znaczenia.
Kobiety można odnaleźć w każdej z form działalności powstańczej. Walczyły z bronią w ręku (chociaż były to sytuacje epizodyczne), kopały okopy, organizowały pomoc rannym, były kurierkami czy tłumaczkami, obsługiwały telefony i telegrafy. Były przy tym uznawane za niezwykle odpowiedzialne i zdyscyplinowane, a także zachowujące spokój i zimną krew.
Na wystawie zatem można odnaleźć historie kobiet aktywnie uczestniczących w powstaniach śląskich i plebiscycie i podejmujących się różnych odpowiedzialnych zadań. Ale w centrum uwagi tej kameralnej, intymnej wręcz ekspozycji znajdują się ciche bohaterki tych wydarzeń – żony, matki czy siostry powstańców, nad których rolą przechodzimy często do porządku dziennego. A to one wzięły na siebie całą odpowiedzialność za opiekę nad rodzinami i ich utrzymanie, gdy mężczyźni byli na wojnie, walczyli w powstaniach, działali w związku z plebiscytem, a później znaleźli się na tułaczce, wygnaniu, w więzieniach hitlerowskich, obozach koncentracyjnych. To kobiety podtrzymywały wówczas byt rodzin. Celem wystawy jest wydobycie z cienia tej zapomnianej, a niezwykle ważnej zbiorowości, którą tworzyły przecież babcie, ciotki i matki wielu dzisiejszych mieszkańców Śląska.
Ekspozycja stanowi kolejny rozdział w badaniach nad powstaniami śląskimi prowadzonych od samego początku działalności Muzeum Śląskiego w 1929 roku, kiedy to instytucja rozpoczęła zbieranie pamiątek powstańczych i plebiscytowych. Działania te zostały zintensyfikowane w ostatnich latach, czego wyrazem jest cykl publikacji poświęconych powstaniom, w tym monumentalne wydawnictwo „Archiwum powstań śląskich”. Pierwszy jego tom ukazał się w 2017 roku, a tom drugi ukaże się w przyszłym roku.
Prezentowane na wystawie obiekty pochodzą przede wszystkim ze zbiorów Muzeum Śląskiego w Katowicach, innych placówek muzealnych w regionie: Chorzowa, Gliwic, Katowic, Raciborza, Rudy Śląskiej, Rybnika i Zabrza, a także ze zbiorów prywatnych potomków powstańców śląskich. Są to materiały propagandowe (plakaty, pocztówki, ulotki), sprzęt medyczny czy biurowy.
W celu przygotowania wystawy zostały przeprowadzone liczne badania historyczne. Temat obecności kobiet w trakcie działań powstańczych i plebiscytowych nie został jednak z pewnością wyczerpany. Dlatego Muzeum Śląskie zachęca do eksplorowania rodzinnych historii, a następnie do podzielenia się nimi. Z pewnością w wielu śląskich rodzinach przechowywana jest nadal pamięć o licznych wyjątkowych postaciach, ale także o cichych bohaterkach tamtych wydarzeń. W przestrzeni wystawy umieszczona została specjalna księga, w której można zapisać osobiste historie z okresu powstań i plebiscytu. Szczególnie cenne są oczywiście te dotyczące udziału kobiet w tych wydarzeniach. Zachęcamy zatem do odwiedzania wystawy razem z babciami, matkami czy ciociami oraz do wpisywania do księgi wszelkich wspomnień i opowieści wartych przypomnienia i zapamiętania.
Wystawa została oparta na kilku obszarach tematycznych. Oprócz życia codziennego są to:
Na froncie
Przykładów na udział kobiet w walkach powstańczych z bronią w ręku jest niewiele. Były to np. Marta Dworowa, Anna Sarnowska i Matylda Ogórek (jak udało się ustalić badaczom na podstawie materiałów historycznych). Kobiety brały także udział w transportach broni, kopaniu okopów, a nawet działały w wywiadzie (stosunkowo łatwo było im przekraczać linię frontu). Poza tym prowadziły kantyny, kasyna czy kuchnie polowe. Pełniły też funkcję tłumaczek (np. w trakcie rokowań pokojowych w Błotnicy Strzeleckiej). Personel żeński szył też sztandary, opaski powstańcze oraz przygotowywał lniane koszule dla poległych – tzw. śmiertelnice.
W powstańczym szpitalu
W służbach sanitarnych działały setki kobiet – wcześniej specjalnie w tym celu przeszkolonych. Pełniły przede wszystkim funkcje sanitariuszek i pielęgniarek. Co ciekawe, prawie wszystkie siostry PCK były spoza obszaru plebiscytowego (jedyną lekarką Górnoślązaczką była Maria Rajda). Wiele kobiet stanowiło również personel szpitalny.
W powstańczym sztabie
Bardzo ważną rolę odegrały kobiety w pracach kancelaryjnych, stenografując, sporządzając pisma czy protokoły, a także obsługując telefony i telegrafy. Aby robić to jak najlepiej, część z nich przeszło specjalne szkolenia (także w Wielkopolsce). Jako redaktorka w gazecie „Powstaniec” pracowała Olga Zarzycka (później Ręgorowicz).
W akcji plebiscytowej
Kobiety prowadziły aktywną działalność agitatorską, namawiając do udziału w głosowaniu, roznosząc materiały propagandowe czy rozlepiając plakaty. Do działalności tej przygotowywały się na specjalnych kursach organizowanych choćby w bytomskim hotelu „Lomnitz” czy przez Towarzystwo Obrony Zachodnich Kresów Polski w Krakowie. Występowały także w amatorskich teatrzykach plebiscytowych (np. „Fredry” i „Wesołości”).
Oprócz tego sprawdzały listy wyborców i kontrolowały, by nie wpisywano na nie „martwych dusz”. Przyjmowały na dworcach emigrantów, którzy przyjeżdżali na głosowanie, i organizowały dla nich wyżywienie i noclegi. Dyżurowały przy urnach wyborczych i umożliwiały oddanie głosu osobom chorym, niepełnosprawnym czy starszym.
Listę uczestniczek powstań śląskich i akcji plebiscytowej można zobaczyć TUTAJ.
Częścią wystawy jest pokój zagadek „Skrytka powstańców”. W popularnej formie quizu uczestnicy będą mogli zapamiętać wydarzenia i postaci prezentowane na ekspozycji. Odnalezienie skrytki nie jest proste. Uczestnicy będą musieli rozwikłać szereg zadań i wykazać się współpracą, by osiągnąć sukces. Więcej na temat pokoju na stronie pokój zagadek „Skrytka powstańców”.
Wokół wystawy odbywają się także lekcje muzealne dla szkół i grup pt. „W powstańczym sztabie i nie tylko… Górny Śląsk w latach 1919-1921„.
Kurator wystawy: dr Paweł Parys
Współpraca: Małgorzata Paul
Pokój zagadek: dr Dawid Keller
Wystawy stałe:
Galeria Polskiej Sztuki Nowoczesnej 1800-1945
Dzieła od razu rozpoznawalne i mniej znane, z kolekcji malarstwa i rzeźby Muzeum Śląskiego w Katowicach, składają się na arcyciekawą panoramę zjawisk estetycznych doby wczesnej i dojrzałej nowoczesności. Jej początek stanowią pierwsze dekady XIX wieku, naznaczone efektami rewolucji francuskiej oraz uprzemysłowienia i urbanizacji. Koniec zaś to dynamiczne lata wielkich modernizacji, stłumionych wybuchem drugiej wojny światowej.
Narrację ekspozycji tworzą następujące po sobie, dopełniające się wzajemnie lub kontrastujące zagadnienia, scharakteryzowane w kompendiach wiedzy lub sformułowane na potrzeby projektu, takie jak: klasycyzm, romantyzm, realizm, impresjonizm, symbolizm, młodopolska nastrojowość, etnofilia (ludomania) i ekspresyjność, École de Paris, awangardyzm, tradycjonalizm, koloryzm, art déco, katastrofizm. Zamierzonym odstępstwem od chronologii jest usytuowanie wobec siebie – w dialogu – prac reprezentujących historyzm i secesję, tak by skłonić gości wystawy do rozważań o tożamości kręgów kulturowych Europy Środkowej.
Za istotne uznano także przybliżenie geografii polskiego życia artystycznego w okresie zaborów i w epoce Drugiej Rzeczypospolitej. Dobór prac ma zatem ukazać rezultaty aktywności wychowanków i przedstawicieli różnych ośrodków twórczych: Paryża, Monachium i Wiednia, a zarazem Krakowa, Warszawy, Poznania, Łodzi, Wilna, Lwowa i Katowic.
Na ile dziedzictwo to pozostało nowoczesne? Co faktycznie stanowi o nowoczesności i jak bardzo determinują ją czas, miejsce, uwarunkowania historyczne?
Labirynt galerii niech będzie jak gabinet luster, w których odbija się egzystencja kilku poprzednich pokoleń. A ponadto nas samych – choćby to, na jakie sposoby obcujemy z prezentowanymi dziełami, na jaką wrażliwość i uważność stać nas dzisiaj.
Kurator wystawy: dr Michał Burdziński
Światło historii.Górny Śląsk na przestrzeni dziejów.
Wystawa stała „Światło historii. Górny Śląsk na przestrzeni dziejów”, udostępniona publiczności 26 czerwca 2016 roku podczas Festiwalu Otwarcia nowej siedziby Muzeum Śląskiego, to opowieść o Górnym Śląsku od czasów najdawniejszych do przełomu ustrojowego 1989 roku. Zwiedzający oglądają ją w miejscu dawnej kopalni Katowice, która przez blisko 200 lat była świadkiem i miejscem dziania się tej burzliwej historii. Wchodząc do symbolicznej przestrzeni kopalni, podążają szlakiem wytyczonym historią, a tytułowe lux ex Silesia oświetla węzłowe zagadnienia i wydarzenia, które zdeterminowały dzieje Górnego Śląska. Ukazanie bogactwa zdarzeń, problemów i zakrętów historii tej ziemi na powierzchni 1370 metrów kwadratowych było praktycznie niemożliwe, dlatego też podstawową część ekspozycji poświęciliśmy obliczu Górnego Śląska, które ukształtowało się w wyniku industrializacji. Symbolem jej początku jest maszyna parowa uruchomiona w 1788 roku w Tarnowskich Górach, jako pierwsza w kontynentalnej Europie. Wydarzenie to zdeterminowało charakter śląskiej ziemi, przynosząc diametralny przełom w wielu dziedzinach życia – społeczno‑narodowościowy, obyczajowy i urbanistyczny.
Wejście na wystawę jest hołdem dla miejsca, w którym została zorganizowana. Prowadzi bowiem przez bramę kopalni Katowice, zrekonstruowaną na podstawie zdjęć z 4 czerwca 1989 roku – dnia, który uznano za początek przeobrażeń politycznych, przemysłowych i ekonomicznych po raz kolejny zmieniających oblicze regionu. Ekspozycja jest podzielona na dziewiętnaście przestrzeni ułożonych w sposób chronologiczno-tematyczny. Na wystawę wchodzi się przez markownię, dalej znajdują się części poświęcone dziejom najdawniejszym, gdzie ukazany jest ówczesny Śląsk i jego kolejni władcy oraz rozwój osadnictwa, dzięki któremu śląska ziemia mogła się stać pomostem między Wschodem a Zachodem, a także miejscem rozkwitu życia kulturalnego i umysłowego.
W kolejnej przestrzeni przedstawione zostały dylematy i wybory właścicieli ziem śląskich, które m.in. doprowadziły do wybudowania pierwszej w tej części Europy maszyny parowej. W dalszych częściach znalazły miejsce zagadnienia skomplikowanej śląskiej tożsamości, budzenia się polskiej świadomości narodowej, a także wieloetnicznej koegzystencji na przełomie XIX i XX wieku. Przywołanie postaci wybitnych Górnoślązaków oraz wydarzeń okresu powstań śląskich i plebiscytu, lat międzywojennych po obu stronach granicy i II wojny światowej, podczas której Górny Śląsk włączono do III Rzeszy, to następna część ekspozycji. Ścieżkę powojennych losów wytyczają kolejne ważne etapy, takie jak tragedia górnośląska, fikcja komunizmu, zmiany społeczne i demograficzne, czas Solidarności, stan wojenny i tragedia kopalni Wujek, a wreszcie schyłek PRL‑u.
Wystawa kończy się prezentacją superszybkiego procesora przemysłowego opracowanego w Bytomiu, który jest tutaj alegorią dynamicznych zmian, jakie od zawsze zachodziły i zachodzą na Górnym Śląsku.
Nośnikiem podstawowych informacji jest ponad 800 oryginalnych eksponatów, materiały audiowizualne na prawach dokumentu, pejzaże dźwiękowe i oprawa scenograficzna. Nie bez znaczenia jest także interaktywny aspekt wystawy, zawarty w licznych manualnych ekspozytorach, a także na dotykowych monitorach z dodatkowymi treściami z odniesieniami bibliograficznymi, jak również osiemnaście obrazów zrealizowanych z myślą o wystawie przy użyciu technologii takich jak animacja czy Pepper’s Ghost.
Wystawa prezentowana jest w trzech wersjach językowych – polskiej, niemieckiej i angielskiej, a treściom wyświetlanym na ekranach dotykowych towarzyszą dodatkowo nagrania w godce śląskiej. Częścią ekspozycji jest też strefa przeznaczona dla dzieci i młodzieży. Można się tu sprawdzić w grach edukacyjnych o różnym stopniu trudności albo obejrzeć filmy animowane o śląskich strachach, heksach i podciepach.
Scenariusz wystawy został wyłoniony w drodze konkursu, a jego autorem jest katowicka firma Adventure, której powierzono dalsze opracowanie projektu. Treści merytoryczne są dziełem grupy historyków uniwersyteckich pracujących pod kierunkiem dr. hab. Lecha Krzyżanowskiego i współpracujących z historykami, etnologami i archeologami z Muzeum Śląskiego. Autorem projektu scenografii jest Michał Urban, a reżyserią wystawy zajął się Łukasz Czuj. Przed przystąpieniem do realizacji scenariusz został zrecenzowany przez grono naukowców specjalizujących się w dziejach Śląska.
Jest to pierwsza ekspozycja tak obszernie prezentująca niezwykle skomplikowaną historię Górnego Śląska, bez pomijania spraw drażliwych i bolesnych, takich jak niemieckie dziedzictwo kulturowe i społeczne, dylematy towarzyszące plebiscytowi, przymusowa służba Górnoślązaków w Wehrmachcie i wiele innych. Pokazuje też specyfikę pogranicza jako tygla kultur, narodowości i religii, sprzyjającego z jednej strony definiowaniu własnej tożsamości, a z drugiej rodzeniu się groźnych podziałów. „Światło historii” jest też – co zaakcentował w wykładzie inauguracyjnym prof. dr hab. Robert Traba – jedyną wystawą w Polsce tak szeroko pokazującą historię regionalną.
Wystawę, której na Górnym Śląsku oczekiwano z ogromnym zainteresowaniem i którą jeszcze przed powstaniem szeroko komentowano, w pierwszym roku istnienia obejrzało około 200 tysięcy osób. Z perspektywy czasu, jaki upłynął od udostępnienia jej dla publiczności, można powiedzieć, że nie tylko odgrywa ona ogromną rolę edukacyjną, ale też inspiruje do podejmowania różnych działań regionalnych. Stała się też jedną z atrakcji miasta i miejscem dla tych, którzy chcą zrozumieć dzisiejszy Górny Śląsk.
Kuratorzy wystawy: Jarosław Racięski, Krystyna Pieronkiewicz‑Pieczko
Opiekun merytoryczny: Dział Historii
Galeria plastyki nieprofesjonalnej
Założeniem wystawy była chęć ukazania specyfiki plastyki nieprofesjonalnej na Górnym Śląsku. Twórczość ta jak żadna inna wiąże się z życiem i bezpośrednimi doświadczeniami artysty, który opisuje swoje otoczenie, pracę, relacje z najbliższymi, sięgając do podań i wspomnień. Nic zatem dziwnego, że śląscy twórcy poruszali tematy specyficzne dla swojego regionu.
Dla większej plastyczności przekazu konstrukcję wystawy osnuliśmy wokół metafory kopalni jako połączenia trzech najbardziej istotnych dla śląskiej tradycji obszarów symbolicznych. Szyb kopalniany wraz z wieżą wyciągową spinają bowiem strefę podziemną, związaną z aspektem pracy, powierzchnię, na której toczy się życie społeczne, oraz niebo, reprezentujące duchowość. Sfery te odzwierciedlają tradycyjną śląską triadę aksjologiczną, na którą składają się Bóg, praca i rodzina. Pierwsza część ekspozycji przybliża wszystko to, co bezpośrednio lub pośrednio łączy się z pracą i górnictwem: architekturę kopalń, kopalniane chodniki i wysiłek górników na szychcie. Z ciężką pracą pod ziemią związany jest także kult patronującej górniczej braci świętej Barbary, której wizerunkami często zdobiono podziemne sztolnie. Na obrazie Bronisława Krawczuka „Skarbnik rzeźbi świętą Barbarę” święta, niczym Matka Boska w „Piecie”, trzyma na kolanach ubranego w galowy mundur martwego górnika. Jej ciało, przypominające hałdę zbudowaną z sylwetek bezimiennych górników, to skała, w której Skarbnik – strażnik podziemnych bogactw – wykuwa pomnik poświęcony wszystkim górniczym zrywom. W części drugiej można obserwować to, co się dzieje na powierzchni: dom, rodzinę, przydomowy ogródek i inne aspekty życia społecznego w koloniach górniczych. Narracja wywieszonych tu obrazów wypływa z ogromnego przywiązania do tego, co swojskie, oswojone. Twórcy starają się opowiedzieć wszystko jak najpiękniej, używają więc całej gamy kolorów, racjonalizują, a wręcz idealizują to, co widzą, lub to, co zanotowali w pamięci. Przykładem są obrazy Pawła Wróbla, w tym niewielkich rozmiarów kompozycja ukazująca darzone na Śląsku wielkim sentymentem ogródki działkowe.
Ostatnia sekwencja wystawy nawiązuje do wieży wyciągowej, która wieńczy sylwetkę kopalni, ostro wbijając się w niebo będące symbolem nieskończoności. Obejmuje więc prace związane z dążeniem do transcendencji i wykraczaniem poza samego siebie. Z wartości duchowych wynika pragnienie odkrycia prawdy i doświadczania piękna. Obok wyrazów tradycyjnie rozumianej religijności odnajdziemy tu ślady poszukiwania wartości wykraczających poza granice ludzkiego poznania. Pragnienie transgresji uwalnia wyobraźnię, otwiera umysł i fantazję na światy obce kulturowo bądź wyimaginowane na podstawie strzępka informacji – inspiracje mogą być różnorodne: od legend i podań po studiowanie pism teozoficznych czy run, od znalezionego fragmentu skamieniałości po fotografie w kolorowym czasopiśmie. Uzupełnieniem głównej linii narracyjnej wystawy omawiającej zjawisko plastyki nieprofesjonalnej na Śląsku jest ekspozycja prac członków grupy Gwarek 58, której przedstawicielami są górnicy związani z niegdysiejszą kopalnią Katowice. To specjalne wyróżnienie wiąże się z kontekstem miejsca – jest symbolicznym powrotem twórców na tereny zakładu, w którym przez wiele lat pracowali. Na wystawie oprócz grafik charakterystycznych dla Gwarka nie mogło zabraknąć specyficznej dla Śląska rzeźby w węglu.
Wśród wielu sztampowych wyrobów, jakie powstawały masowo w latach sześćdziesiątych i siedemdziesiątych XX wieku, wyróżniają się dzieła Franciszka Kurzei, który jako jeden z niewielu tworzył rzeźbę pełną i podkreślał jej ekspresję charakterystyczną, porowatą strukturą antracytu. W ramach wystawy stałej wyodrębniliśmy ponadto przestrzeń przeznaczoną na indywidualne ekspozycje najwybitniejszych przedstawicieli jednego z najciekawszych zjawisk w obrębie plastyki nieprofesjonalnej, jakim jest sztuka outsiderów. W roku 2015 pokazaliśmy wystawy indywidualne Jana Nowaka i Władysława Grygnego. Tutaj także prezentujemy najciekawszych reprezentantów polskiego art brut. Cykl zapoczątkowały ekspozycje obrazów Marii Wnęk oraz rzeźb Stanisława Zagajewskiego.
Kurator wystawy: Sonia Wilk
Zachęcamy do zobaczenia Sztuki w przybliżeniu, czyli cyklu prezentacji dzieł z kolekcji Muzeum Śląskiego, w którym pokazujemy nasze bogate i różnorodne zbiory, opatrzone kuratorskim komentarzem.
Wystawa “Na tropie Tomka”
Gdzie rośnie pieprz? Kto żyje w tipi? Czy sny mogą być prawdziwe? Odpowiedzi na te pytania można znaleźć w Muzeum Śląskim, a dokładniej w zabytkowym budynku stolarni, skąd trafimy do świata niezwykle poczytnych powieści autorstwa Alfreda Szklarskiego. „Na tropie Tomka” to nowoczesna przestrzeń edukacyjna dla rodzin z dziećmi, w której odnajdą swoje miejsce zarówno najstarsi, jak i najmłodsi ich członkowie.
Inspirując się postacią Tomka Wilmowskiego, młodego bohatera powieści Alfreda Szklarskiego, zaprojektowano miejsce, którego celem jest łączenie pokoleń i wspólne odkrywanie świata za pomocą zmysłów i twórczych wyzwań. Gościom, którzy staną przed koniecznością rozwiązania zagadki, gdzie zniknął Tomek, nie pozostaje nic innego, jak spakować plecak i wyruszyć całą rodziną na wyprawę poszukiwawczą tropem młodego podróżnika, odwiedzając miejsca, które opisał Alfred Szklarski.
Do wspólnej podróży zapraszamy dzieci w wieku od 4 do 14 lat wraz z opiekunami. Aby rozpocząć podróż, należy nabyć bilety na konkretną godzinę. Można to zrobić na dwa sposoby:
kupić bilet w kasie muzeum w cenie 14 zł/normalny, 9 zł/ulgowy lub 37 zł/rodzinny,
albo za pośrednictwem strony internetowej bilety.muzeumslaskie.pl wykupić wejściówkę na wybraną godzinę w cenie 14 zł równorzędną z biletem wstępu dla osoby dorosłej, a następnie w dniu wydarzenia kupić w kasie muzeum bilety dla pozostałych członków grupy zgodnie z cennikiem.
w każdy wtorek, który jest w Muzeum Śląskim dniem bezpłatnym, korzystanie z przestrzeni edukacyjnej odbywa się nieodpłatnie – zgodnie z aktualną dostępnością wolnych miejsc, po wcześniejszym zarezerwowaniu godziny wejścia pod nr. tel.: 32 213 08 70 i odebraniu bezpłatnych biletów wstępu co najmniej pół godziny przed wybranym terminem w kasie muzeum. Po tym czasie bilety zostaną udostępnione innym zwiedzającym
Co jest ważne?
– Ze względu na obostrzenia sanitarne związane z sytuacją pandemiczną z przestrzeni edukacyjnej „Na tropie Tomka” mogą korzystać jedynie grupy zorganizowane (w tym grupy rodzinne) liczące nie mniej niż 2 – osoby i nie więcej niż 15.
– Podczas jednego wejścia w sali może przebywać tylko jedna grupa zorganizowana.
– Po wyjściu każdej grupy przestrzeń podlega czyszczeniu i dezynfekcji przez służby sanitarne muzeum.
– W przestrzeni edukacyjnej odbywają się również zajęcia edukacyjne, które są płatne zgodnie z obowiązującym w Muzeum Śląskim cennikiem. Rezerwacji można dokonać mailowo pod adresem warsztaty@muzeumslaskie.pl albo telefonicznie – 32 779 93 16, 32 213 08 60, 32 213 08 36 lub 32 779 93 19
– W każdy wtorek, który jest w Muzeum Śląskim dniem bezpłatnym, korzystanie z przestrzeni edukacyjnej odbywa się nieodpłatnie – zgodnie z aktualną dostępnością wolnych miejsc, po wcześniejszym zarezerwowaniu i odebraniu biletów TYLKO w kasie muzeum.
– Dzieci poniżej 14. roku życia mogą przebywać w przestrzeni „Na tropie Tomka” wyłącznie pod opieką osoby dorosłej.
Opiekunowie ponoszą odpowiedzialność za szkody wyrządzone przez dzieci pozostające pod ich opieką oraz odpowiadają za ich zdrowie i bezpieczeństwo podczas przebywania w przestrzeni „Na tropie Tomka”.
Szczegółowy cennik oraz regulamin znajdują się w zakładce Bilety.
Galeria Śląskiej Sztuki Sakralnej
Galeria śląskiej sztuki sakralnej, wpisująca się w program ekspozycji stałych poświęconych historii, kulturze i sztuce regionu, łączy zbiory Muzeum Śląskiego oraz eksponaty Muzeum Archidiecezjalnego w Katowicach, które w 2013 roku zostały przekazane naszej placówce w charakterze długoterminowego depozytu. Kolekcja prezentuje skarby śląskiej rzeźby, malarstwa i rzemiosła artystycznego z czasów średniowiecza i epoki nowożytnej. Wbrew temu, co mogłaby sugerować jej nazwa, obejmuje nie tylko dziedzictwo sztuki sakralnej, którego śląska proweniencja została udokumentowana, ale także obiekty kultu występujące na terenie Górnego Śląska, choć niekoniecznie w tym miejscu powstałe.
Część z nich została wykonana na specjalne zamówienie jako wyposażenie śląskich świątyń, głównie w warsztatach Krakowa, Wrocławia i czeskiej Pragi, co świadczy o związkach artystycznych regionu z wiodącymi wówczas centrami kulturowymi. Powstanie kolekcji śląskiej sztuki sakralnej związane jest z początkiem działalności Muzeum Śląskiego. W głównej mierze zawdzięczamy ją Tadeuszowi Dobrowolskiemu, pierwszemu dyrektorowi i współorganizatorowi instytucji. Podejmując współpracę z kurią biskupią w Katowicach, Dobrowolski uzyskał możliwość penetracji zasobów sztuki kościelnej na terenie Górnego Śląska. Dzięki temu udało mu się stworzyć cenną kolekcję sztuki średniowiecznej i nowożytnej. Status prawny pozyskiwanych dzieł był różny, jedne były własnością Muzeum Śląskiego, inne stanowiły depozyty, od 1938 roku przekazywane decyzją kurii do zbiorów muzealnych.
Niezależnie jednak od kwestii formalnoprawnych zbiór ten stanowił przed wojną całość. Działania wojenne odmieniły los kolekcji. W 1941 roku, po zniszczeniu przez hitlerowców nowo wzniesionego gmachu Muzeum Śląskiego, zbiór sztuki sakralnej uległ rozproszeniu. Po zakończeniu wojny jego ocalała część była przechowywana w Muzeum Górnośląskim w Bytomiu, które do 1950 roku działało jako Muzeum Śląskie. W 1980 roku zasadniczy trzon przedwojennej kolekcji trafił do zasobów nowo otwartego Muzeum Archidiecezjalnego w Katowicach.
Pozostała część dzieł wróciła w 1996 roku do Muzeum Śląskiego. W 2015 roku po dziesięcioleciach rozproszenia kolekcji po raz pierwszy mogliśmy ją zaprezentować w całości, przygotowując dla niej miejsce w naszej nowo otwartej siedzibie. Było to możliwe dzięki decyzji arcybiskupa Wiktora Skworca, metropolity katowickiego, który zbiory Muzeum Archidiecezjalnego przekazał nam w długoterminowy depozyt.
Galeria śląskiej sztuki sakralnej obejmuje cztery wydzielone strefy, w których wyeksponowano ponad 120 obiektów z zakresu rzeźby, malarstwa i rzemiosła artystycznego, tworzących dwa zespoły stylistyczne: późnogotycki i renesansowo‑barokowy , a także zabytki pochodzące z okresu od końca XIV do końca XVIII wieku. Wejście do galerii poprzedzają dwa wizerunki świętej Barbary, głównej patronki archidiecezji katowickiej i górników. Wystawa została zaaranżowana w taki sposób, by przybliżać widzowi pierwotne funkcje obiektów sakralnych, które dziś stanowią dla nas skarby dawnej kultury, a w minionych stuleciach służyły lokalnym społecznościom.
Główna oś ekspozycji symbolizuje zatem nawę świątyni, którą zamyka retabulum ołtarzowe, a przyległe strefy nawiązują do kaplic bocznych. Sztuka gotycka (od końca XIV do początku XVI wieku), która zajmuje na wystawie dominującą pozycję, obejmuje zachowane zabytki ruchome – głównie malarstwo i rzeźbę, które odzwierciedlają różne wpływy kulturowe, a także rzemiosło artystyczne (naczynia i szaty liturgiczne). Na pierwszy plan wysuwa się w tym okresie wątek maryjny, przede wszystkim wizerunki Madonny, dopełniony przez przedstawienia chrystologiczne i hagiograficzne. Zbiory sztuki nowożytnej (od końca XVI do końca XVIII wieku) mają charakter bardziej sygnalny, uświadamiający dorobek artystyczny regionu. Obejmują wybrane przykłady z różnych dziedzin sztuki, inspirowane wpływem europejskich prądów – reformacji, humanizmu i kontrreformacji. Zabytki tego czasu charakteryzuje różnorodność tematyczna, stylistyczna oraz walory artystyczne, które odzwierciedlają wielokulturowy pejzaż regionu. Ważne miejsce zajmują oczywiście dzieła z epoki baroku, który rozwinął się na Śląsku najpełniej, przynosząc wielki rozkwit sztuki i kultury, głównie na Dolnym Śląsku, gdzie powstały zabytki na skalę europejską.
Ekspozycję uzupełniają multimedialne prezentacje wybranych zagadnień tematycznych niemożliwych do bezpośredniego zademonstrowania w warunkach muzealnych. Wymiennie pokazujemy naszym gościom m.in. malarstwo ścienne, architekturę śląskich świątyń, a wreszcie nowe odkrycia konserwatorskie na terenie Górnego Śląska w zakresie średniowiecznych polichromii ściennych. Tak skonstruowana galeria służy przybliżeniu i możliwie najpełniejszemu zilustrowaniu materialnej i duchowej spuścizny regionu.
Wirtualny spacer>>>
Kurator: Henryka Olszewska-Jarema, Andrzej Holeczko-Kiehl
Zbiory – Kolekcje:
DZIAŁ SZTUKI pod względem specyfiki zbiorów jest jednym z bardziej rozbudowanych działów. Gromadzi muzealia w obszarze różnych dyscyplin sztuki w ogólnopolskim zakresie. Zbiór muzealiów liczy obecnie 20 200 obiektów i tworzy następujące kolekcje:
malarstwo polskie i obce do 1945
malarstwo polskie i obce po 1945 roku
malarstwo ikonowe
grafika i rysunek polski 1800–1945 oraz grafika obca dawna
grafika i rysunek polski i obcy współczesny (po 1945 roku)
plakat polski
rzemiosło artystyczne – design
fotografia artystyczna
rzeźba polska i obca dawna i współczesna
Malarstwo polskie i obce do 1945 roku
Dzieje kolekcji sięgają przedwojennych początków Muzeum Śląskiego w Katowicach, którego pierwszy dyrektor – doktor Tadeusz Dobrowolski, historyk sztuki – ustanowił ją zagadnieniem wiodącym w programie instytucji o ambicjach regionalnych i ogólnopolskich. Druga wojna światowa mocno uszczupliła zbiór prawie 300 obrazów malowanych olejno oraz w technikach akwarelowej, temperowej i pastelowej przez pierwszoplanowych i mniej znanych artystów kilku epok. Po restytucji muzeum w latach osiemdziesiątych ubiegłego wieku obiekty, które nie zaginęły, ponownie stały się jego własnością. Sukcesywnie poszerzana dzięki nowym nabytkom i darom, kolekcja licząca raz jeszcze prawie 300 dzieł zapewnia sobie rangę jednej z najcenniejszych w skali co najmniej ogólnokrajowej.
Trzon kolekcji tworzą obrazy zakupione głównie w latach trzydziestych XX wieku po wystawach powszechnych i artystycznych oraz w krakowskich, warszawskich i paryskich galeriach i antykwariatach, a także od osób prywatnych. Reprezentują one większość tendencji estetycznych – od romantyzmu i biedermeieru począwszy, przez akademizm, realizm, impresjonizm, symbolizm i secesję, na koloryzmie, art déco i ekspresjonizmie międzywojennym skończywszy, a zarazem wiele rodzimych i zagranicznych środowisk twórczych.
Zbiór zasilają ważne kompozycje takich osobowości jak: Jan Nepomucen Głowacki, Artur Grottger, Franciszek Kostrzewski, Wojciech Korneli Stattler; Józef Brandt, Alfons Dunin-Borkowski, Wojciech Kossak; Teodor Axentowicz, Gustaw Gwozdecki, Wlastimil Hofmann, Konrad Krzyżanowski, Jan Rubczak, Ferdynand Ruszczyc, Jan Stanisławski, Władysław Ślewiński, Leon Wyczółkowski, Stanisław Wyspiański; Wacław Borowski, Jan Cybis, Aleksander Jędrzejewski, Roman Kramsztyk, Czesław Rzepiński, Tadeusz Pruszkowski, Ludomir Slendziński, Zofia Stryjeńska, Stanisław Ignacy Witkiewicz i Jan Zamoyski; ponadto przedstawiciele tak zwanej École de Paris – Mojżesz Kisling, Henryk Hayden, Tadeusz Makowski, Mela Muter, Szymon Mondzain i Jan Wacław Zawadowski. Z oczywistych względów istotne w tej kolekcji są oryginalne pejzaże przemysłowe Rafała Malczewskiego i Eugeniusza Arcta. Z kolei do dzieł najwybitniejszych zaliczają się Błękitny chłopiec Piotra Michałowskiego, Portret Zofii Dzieduszyckiej Henryka Rodakowskiego, Sulamitka Maurycego Gottlieba, Portret Józefa Ciechońskiego Jana Matejki, Powrót z balu Józefa Chełmońskiego, Żydówka z cytrynami (Pomarańczarka) Aleksandra Gierymskiego, Lato Józefa Pankiewicza, W ogrodzie Władysława Podkowińskiego, Portret żony (W laurowej sali) Józefa Mehoffera, Cyrk I Witolda Wojtkiewicza i Pożegnanie z pracownią Jacka Malczewskiego.
Kolekcja malarstwa powstałego po 1945 r.
Kolekcja liczy obecnie około 700 obiektów. Głównym założeniem tworzących kolekcję było rejestrowanie aktualnych trendów i kierunków w sztuce, pozyskiwanie cennych dzieł twórców będących przedstawicielami znaczących grup malarskich oraz indywidualnych autorów interesujących zjawisk. Muzeum zgromadziło prace artystów wywodzących się ze znanych i cenionych szkół artystycznych: krakowskiej, warszawskiej, wrocławskiej oraz twórców działających na terenie Śląska. W latach 2009–2012 kolekcja malarstwa współczesnego znacznie wzbogaciła się o nowe cenne nabytki, m.in.: taszystowską kompozycję autorstwa Tadeusz Kantora, dzieła Jana Lebensteina, Stanisława Drożdża, Zbigniewa Libery oraz prace artystów z grup Twożywo, The Krasnals i Łódź Kaliska. Szczególnie cennym nabytkiem są instalacje multimedialne Lecha Majewskiego, wybitnego artysty interdyscyplinarnego o światowej sławie.
Malarstwo ikonowe
Poszerzanie specyfiki zbiorów muzealnych o malarstwo ikonowe rozpoczęliśmy od 1999 r. Ikony z naszej kolekcji pochodzą z udaremnionego nielegalnego wywozu dzieł sztuki za granicę w celach handlowych. Decyzją Wojewódzkiego Konserwatora Zabytków odzyskiwane ikony, pochodzące z przepadku mienia na rzecz Skarbu Państwa, kierowane są do zbiorów naszego muzeum. Niezależnie od czasu powstania i stanu zachowania odzyskane ikony jako dobro kultury narodowej wyróżniają się często wysokimi wartościami historycznymi, artystycznymi, socjologicznymi, także etnograficznymi. Zbiór ponad 200 ikon w większości obejmuje obrazy powstałe na terenie Rosji. Są to ikony głównie z XIX i początku XX w., z nielicznymi przykładami ikon osiemnastowiecznych. Określa się je terminem „ikony późne”. Pochodzą z różnych warsztatów i pracowni Rosji. Cenną zaletą tej kolekcji jest różnorodność tematyczna i ikonograficzna poszczególnych przedstawień. Można wydzielić wśród nich ikony chrystologiczne, maryjne, świąteczne, kalendarzowe, z przedstawieniami świętych, krzyże i ikony podróżne oraz inne.
Grafika i rysunek polski 1800–1945 oraz grafika obca dawna
Muzeum Śląskie gromadzi grafikę oraz rysunek polski i europejski z czasów od XIX w. do współczesności. W kolekcji znajdują się również nieliczne grafiki z wcześniejszych epok (XVI-XVIII w.). Posiada ponad 2400 obiektów, na które składają się oryginalne ryciny, płyty, rysunki, gwasze i akwarele. Kolekcja uwzględnia dzieła reprezentatywne dla poszczególnych nurtów i kierunków. Są tu prace znakomitych grafików, m.in. Jana Piotra Norblina, Ernesta Wilhelma Knippla, Tadeusza Kulisiewicza, Bogny Gardowskiej-Krasnodębskiej, Zofii Stryjeńskiej, Kajetana Wincentego Kielesińskiego, Maksymiliana Fajansa, a spośród artystów kojarzonych z twórczością malarską m.in. Artura Grottgera, Piotra Michałowskiego, Aleksandra Orłowskiego, Juliana Fałata, Jacka Malczewskiego, Leona Wyczółkowskiego, Witolda Pruszkowskiego, Wincentego Wodzinowskiego, a także Józefa Pankiewicza, Tadeusza Makowskiego czy Stanisława Ignacego Witkiewicza. Należy również wymienić artystów zajmujących się tematyką śląską, jak: Władysław Zakrzewski, Paweł Steller oraz Jan Wałach – twórca charakterystycznych typów śląskich.
Zbiory grafiki polskiej urozmaicają pojedyncze ryciny grafików europejskich tej miary co Albrecht Dürer, Rembrandt van Rijn czy Giovanni Battista Piranesi. Pozyskany u progu działalności muzeum ten nieliczny zbiór dzieł reprezentantów różnych szkół europejskich został obecnie znacząco wzbogacony. Zawdzięczamy to cennemu darowi otrzymanemu w 2015 r. od małżeństwa krakowskich kolekcjonerów, Janiny i Tomasza Maczugów, który stanowi około 500 rycin polskich i obcych, wśród nich dzieła o zróżnicowanej tematyce: alegorycznej, biblijnej, mitologicznej, historycznej, a także portrety, sceny rodzajowe, pejzaże oraz grafika książkowa. Są to prace zarówno znanych mistrzów grafiki (Thomas Cook, Erich Dahlberg, Bernard Picart, William Unger, Johann Jacob Schuebler), jak też utwory anonimowe.
Grafika i rysunek polski i obcy współczesny (po 1945)
Zbiory obejmują około 2000 eksponatów. Zbiór ten reprezentuje różne środowiska twórcze w kraju (m.in. krakowskie, warszawskie, łódzkie, wrocławskie, poznańskie i śląskie). Obecnie środowisko grafików śląskich, ukształtowane głównie przez tutejszą ASP, stanowi jedno z liczniejszych i prężniejszych w kraju. Zbiór grafik obejmuje prace wykonane w różnych technikach graficznych – poczynając od tradycyjnych, po nowe techniki komputerowe poszukujące nowych środków wyrazu. Ogólnopolskie środowiska twórcze reprezentują m.in. Tadeusz Brzozowski, Krzysztof Skórczewski, Lucjan Mianowski, Jacek Gaj, Jan Berdyszak, Janusz Przybylski, Jerzy Panek i wielu innych. W kolekcji muzealnej znajduje się reprezentatywny zbiór prac grafików śląskich, poczynając od Pawła Stellera – mocno wrośniętego w tradycję Górnego Śląska i Śląska Cieszyńskiego, Aleksandra Raka – zasłużonego pedagoga katowickiej uczelni, po kolejne generacje, którą reprezentują m.in. Adam Romaniuk, Jan Nowak, Stanisław Kluska, Andrzej Pietsch, Jan Szmatloch, Józef Budka, Tadeusz Siara i inni.
Kolekcje grafiki i rysunku polskiego dopełniają reprezentatywne przykłady sztuki obcej, europejskiej, wśród nich prace artystów czeskich i słowackich. Uzupełnieniem grafiki obcej jest pozyskany cenny dar współczesnych artystów włoskich, liczący około 100 grafik, przekazany do zbiorów za pośrednictwem miasta Cremona jako szczególne uhonorowanie rangi środowiska śląskiego w dziedzinie grafiki współczesnej, która zajmuje znaczącą pozycję w życiu artystycznym Górnego Śląska. Dopełnienie zbiorów graficznych stanowią gromadzone przedmioty warsztatu graficznego: matryce, dłuta, prasy itp.
Plakat polski
Kolekcja powojennego plakatu polskiego zaliczana jest do jednych z bogatszych w muzealnych zbiorach polskich, liczy ponad 15 000 egzemplarzy. Ilustruje dorobek tej dziedziny sztuki, która odegrała tak znaczącą rolę w dziejach powojennej plastyki. Obejmuje wszystkie gatunki: plakaty kulturalne – głównie filmowe i teatralne, muzyczne, cyrkowe oraz plakaty okolicznościowe, społeczno-polityczne, wystawowe i reklamowe. Ich autorami są wybitni polscy artyści, poczynając od mistrza polskiego plakatu Henryka Tomaszewskiego, poprzez inne wielkie nazwiska, jak Wiktor Górka, Wojciech Fangor, Józef Mroszczak, Jerzy Flisak, Eryk Lipiński, Franciszek Starowieyski, Waldemar Świerzy, Jan Młodożeniec, Roman Cieślewicz, Tadeusz Grabowski, Roman Kalarus, Jan Lenica i wielu innych. Muzealna kolekcja została znacząco wzbogacona cennym darem Komitetu Organizacyjnego Biennale Plakatu Polskiego w Katowicach (około 5000 plakatów) ze wszystkich edycji biennale od 1965 r. do chwili obecnej. Powojenny zbiór urozmaicają nieliczne przykłady plakatu z okresu międzywojnia, m.in. plakaty Stefana Norblina promujące polskie miasta i regiony czy plakat Czesława Kuryatty związany z przedwojenną działalnością muzeum.
Rzemiosło artystyczne – design
Historia kolekcji, tak jak w przypadku malarstwa, grafiki, rysunku i rzeźby, rozpoczyna się wraz z powołaniem do życia naszego muzeum w okresie międzywojennym. Aktualnie składa się na nią około 800 obiektów pogrupowanych zwyczajowo według dziedzin sztuk użytkowych: szkło, ceramika, metal, tkanina, meblarstwo. Jest to zbiór niejednorodny, obejmujący dawne stroje liturgiczne i drobne judaika, i wymagający poważnej rozbudowy, jednakże za sprawą zakupów z kilku ostatnich dekad znalazły się w nim realizacje o istotnej wartości artystycznej.
Ducha czasów biedermeierowskich przywołują dziewiętnastowieczne szklanice, kielichy, kufle, puchary, dzbany i karafki, wykonane z wykorzystaniem różnych technik dekoracyjnych. Dobrze w dziale szkła prezentują się formy unikatowe autorstwa polskich, czeskich i słowackich twórców współczesnych, przedstawicieli cenionych ośrodków takich praktyk artystycznych (warszawskiego, wrocławskiego, praskiego i bratysławskiego): Ireneusza Kizińskiego, Stefana Sadowskiego, Henryka Albina Tomaszewskiego; Ľubomíra Arzta, Milana Gašpara, Stanislava Kostki, Juraja Opršala, Jána Šuchánia, Jozefa Tomečki, Askolda Žáčki.
Płynność estetyczną, cechującą dwa ostatnie stulecia, ilustrują w dziale ceramiki różnokształtne naczynia ozdobne, wdzięczne figurki postaci ludzkich i zwierząt oraz szlachetna galanteria stołowa: serwisy śniadaniowe, obiadowe, kawowe i herbaciane, z wytwórni polskich w Baranówce, Ćmielowie, Chodzieży, Dębnikach (Krakowie), Korcu i Nieborowie, a także tych w Bogucicach (Katowicach), Bykowinie, Glinicy, Jaworzynie Śląskiej, Prószkowie, Tułowicach, Wałbrzychu i Żarach. Wyróżniają się zwłaszcza porcelanowe wyroby międzywojenne, utrzymane w stylistyce art déco. Z kolei finezyjne serwisy kawowy i obiadowy z początku obecnego wieku, oba z wytwórni Porcelana Śląska w Katowicach, stanowią zaczątek planowanego zespołu obiektów ukazujących oblicza dzisiejszego designu.
W dziale tkanin przechowuje się osiemnastowieczne jedwabne pasy kontuszowe, pochodzące z manufaktur (tak zwanych persjarni) w Słucku i w Kobyłce. Do pojedynczych okazów zaliczają się skórzano-metalowy pas przeworski i portiery secesyjne. Z kolei prace najciekawsze w tym zakresie reprezentują twórczość artystów współczesnych: Magdaleny Abakanowicz, Haliny Gocyły-Kocyby, Jolanty Owidzkiej, Aleksandry Polanowskiej, Wojciecha Sadleya.
Wśród mebli, takich jak szafy, serwantki, kredensy, zegary, biurka, krzesła i kanapy, na szczególną uwagę zasługują fotel marszałkowski i stolik w stylu art déco, wykonane w grudziądzkiej fabryce Strug według wytycznych świetnego projektanta i architekta Ludwika Wojtyczki, do gmachu Sejmu Śląskiego w Katowicach.
Fotografia artystyczna
Fotografia artystyczna gromadzona w ramach zbiorów Działu Sztuki wplata się w różne obszary obrazowania. Obejmuje fotografię postrzeganą jako element szeroko rozumianej kreacji twórczej, łączącej tradycję z nowymi mediami. Sekcja jest w fazie rozwoju, a jej nowym założeniem jest skupienie uwagi na: środowisku polskich artystów różnych dziedzin posługujących się fotografią jako medium; rejestrowaniu zjawisk ściśle artystycznych; fotografii związanej z obszarem sztuki współczesnej (m.in. przykłady sztuki wideo, tzw. wideo-arty) i innych cyfrowych nośnikach obrazów z zapisem dzieł artystów tworzących pokrewne gatunki filmowo-komputerowe (rejestracja zapisu wideo, akcji plastycznych).
Zbiór liczy obecnie około 200 prac. Są wśród nich m.in.: artystyczne kreacje grupy Łódź Kaliska, fotomontaże Ryszarda Horowitza, prace Jana Berdyszaka czy znane dzieło Zbigniewa Libery Che – ostatni kadr. Znalazły się tu także prace środowiska śląskich fotografików szukających inspiracji w specyfice śląskiego krajobrazu (m.in. Edwarda Poloczka, Michała Cały, Stanisława Gadomskiego, Michała Sowińskiego oraz Zofii Rydet, jednej z najwybitniejszych polskich fotografek, której twórczość obejmuje wiele wątków tematycznych).
Rzeźba polska i obca dawna i współczesna
Kolekcja rzeźby Muzeum Śląskiego w Katowicach to próba ilustracji tego, co jest charakterystyczne dla sztuki od około 1800 r. Definiują to pojęcia: akademizm, tradycjonalizm, modernizm, awangarda. Przykładami są dzieła Henryka Stattlera, Stanisława Popławskiego, Jadwigi Bohdanowicz, Edwarda Wittiga, Feliksa Antoniaka, Jerzego Beresia, Marii Pinińskiej-Bereś, Jacka Waltosia, Andrzeja Szczepańca, Krzysztofa M. Bednarskiego. Sztukę awangardową reprezentują prace Magdaleny Abakanowicz, Jana Berdyszaka, Władysława Hasiora, Adama Myjaka, Natalii LL.
Sztukę, jej różnorodność, środowiska Katowic, Krakowa, Warszawy, Gdańska, Poznania czy Wrocławia kształtują akademie, ale i mecenat artystyczny państwa czy osób prywatnych.
Odrębny zbiór to kolekcja rzeźby gotyckiej i barokowej, która związana jest z kształtowaniem się tożsamości sztuki śląskiej. Rzeźba ta prezentowana jest Galerii śląskiej sztuki sakralnej.
Zbiory – kolekcja- Archeologia
Dział Archeologii w momencie restytucji nie posiadał zbiorów. Zabytki z przedwojennego Działu Prahistorii Muzeum Śląskiego, które przetrwały zawieruchę wojenną i trudne lata powojenne, pozostały w Dziale Archeologii Muzeum Górnośląskiego w Bytomiu. Rozpoczęto pozyskiwanie materiału zabytkowego drogą prac wykopaliskowych. Z czasem zaczęto też prowadzić nadzory archeologiczne przy inwestycjach, koordynować badania archeologiczne wyprzedzające budowę autostrad w województwie śląskim, przyjmować materiały przekazywane decyzją administracyjną przez Wojewódzkiego Konserwatora Zabytków w Katowicach, uczestniczyć w pracach prowadzonych przez inne instytucje w kraju i za granicą (badania archeozoologiczne na stanowiskach z okresu predynastycznego i wczesnodynastycznego w Tell el- Farcha oraz Tell el-Murra w Egipcie).
Od wielu lat działalność naukowo-badawcza Działu Archeologii ukierunkowana jest również na rozpoznanie stanu i przeobrażeń środowiska w kontekście historii osadnictwa człowieka na Górnym Śląsku i w innych regionach Polski. Efektem realizowanych przedsięwzięć było powstanie w obrębie Działu Pracowni Bioarcheologii, w której są prowadzone specjalistyczne badania archeobotaniczne oraz archeozoologiczne próbek i materiałów pozyskanych podczas prac terenowych. Dzięki temu powstają kolekcje w typie baz danych materiałów porównawczych, wykorzystywane do celów badawczych.
W Dziale Archeologii gromadzone są zabytki odkryte na terenie województwa śląskiego i dawnego województwa katowickiego. Wśród nich znajdują się materiały z badań wykopaliskowych prowadzonych przez pracowników działu na stanowiskach od okresu neolitu do średniowiecza znajdujących się, m.in. w Bojanowie, Kamieńcu, Krzanowicach, Orzechu, Pietraszynie, Pietrowicach Wielkich, Rogoźniku, Samborowicach, Siemoni , Wojkowicach-Żychcicach (Będzinie-Żychcicach) oraz zróżnicowane chronologicznie materiały przekazane przez Wojewódzkiego Konserwatora Zabytków, m.in. z Hutek, Katowic, Krzykawki, Mikołowa, Olkusza, Przeczyc, Pszczyny, Raciborza-Starej Wsi, Rudy Śląskiej-Kochłowic, Rybnika, Ryczowa, Witeradowa. Wśród muzealiów znajdują się także eksponaty z badań prowadzonych w związku z budową autostrady A1 w Stanowicach Podlesiu, Świerklanach Górnych i Świerklanach Dolnych.
Od 2013 r. Dział Archeologii prowadzi badania na Płaskowyżu Głubczyckim, poświęcone zagadnieniu obecności ludności celtyckiej na Górnym Śląsku, we współpracy z Instytutem Archeologii Uniwersytetu Wrocławskiego w ramach Projektu Celt. Badania wykopaliskowe, wspomagane metodami geomagnetycznymi oraz powierzchniowymi pozwoliły na stwierdzenie w obrębie dzisiejszej miejscowości Samborowice stref osadnictwa celtyckiego (przełom III i II w. p.n.e.). Z odkrytych pozostałości chat pozyskano znaczną ilość materiału zabytkowego, przede wszystkim ceramiki lepionej ręcznie i wykonanej przy użyciu koła garncarskiego oraz związanego z wytwórczością tkacką. We wnętrzu jednej z ziemianek znaleziono bryłkę oraz paciorek bursztynowy. Wraz z fragmentem importowanej z terenów alpejskich szklanej bransolety, również znalezionej na tym stanowisku, są one świadectwem kontaktów Celtów, zamieszkujących tereny południowej części dzisiejszego Górnego Śląska, z północą i południem Europy. Znaleziska te pozwalają przypuszczać, że celtycka osada w Samborowicach znajdowała się na tzw. szlaku bursztynowym.
Większość materiałów uzyskanych w trakcie badań archeologicznych prowadzonych przez pracowników Działu Archeologii została opracowana.
Zbiory – kolekcja- Centrum Scenografii Polskiej
Centrum Scenografii Polskiej zajmuje się scenografią w jej kontekstach społecznych, kulturowych i formalnych – działa na pograniczu teatru, filmu, architektury oraz szeroko pojętych sztuk plastycznych i widowiskowych. Zadaniem Centrum jest zachowanie oraz popularyzacja dorobku scenograficznego w formie projektów, szkiców, zdjęć, makiet, kostiumów, materiałów video. Poza dziełami manualnymi wybitnych polskich scenografów, w CSP kompletowana jest dokumentacja teatralna w postaci programów, plakatów, afiszy, druków, korespondencji, rękopisów i innych pamiątek, związanych z powstawaniem i realizacją spektakli. Kolekcję uzupełniają fotosy z wystawień scenicznych oraz recenzje i artykuły, nawiązujące do prezentowanych w zbiorach muzealiów.
Zbiory Centrum Scenografii obejmują dzieła powstałe po 1945 roku, które odzwierciedlają rozwój polskiej scenografii od okresu powojennego do czasów współczesnych i reprezentujące najdonioślejsze dokonania współczesnego teatru. Najliczniejszą grupę prac stanowią projekty dekoracji, kostiumów, lalek i rekwizytów. Reprezentują one różne nurty myślenia o kształcie przestrzeni scenicznej, odzwierciedlają także współczesne twórcom prądy artystyczne. Na szczególną uwagę zasługują kolekcje dzieł takich artystów, jak Otto Axer, Władysław Daszewski, Zofia Wierchowicz, Andrzej Kreutz Majewski czy Lidia i Jerzy Skarżyńscy. W kolekcji znajdują się zarówno nawiązujące do polskiego folkloru prace Adama Kiliana, Andrzeja Stopki czy Zenobiusza Strzeleckiego, jak również surrealistyczne projekty Wiesława Langego czy abstrakcjonisty Piotra Potworowskiego. Młodsze pokolenie twórców, wyznaczających współczesne kierunki rozwoju scenografii, reprezentują w zbiorach mi.in. tacy artyści, jak Zofia de Ines, Małgorzata Słoniowska, Barbara Hanicka czy Jadwiga Mydlarska-Kowal. Wśród zgromadzonych muzeliów znajdują się także prace twórców teatru autorskiego – Tadeusza Kantora i Józefa Szajny, a także unikatowe projekty Jerzego Gurawskiego do inscenizacji spektakli Jerzego Grotowskiego, jednego z najwybitniejszych reformatorów powszechnie przyjętej konwencji teatru iluzjonistycznego.
Kolekcję projektów w zbiorach CSP uzupełniają lalki, kukły, elementy dekoracji oraz kostiumy i nakrycia głowy. Zgromadzone w CSP kostiumy reprezentują zarówno tendencję w scenografii do projektowania w oparciu o syntezę formy, jak i na zasadach jej stylizacji. Najliczniejszą grupę stanowią prace zrealizowane zgodnie z ideą projektów Zofii Wierchowicz i Andrzeja Kreutza Majewskiego. Kostiumy Zofii Wierchowicz to fantazyjne, rzeźbiarsko traktowane stroje, w których materia tkaniny jest dodatkowo fakturowana za pomocą warstwowo nakładanych farb, uzupełnianych licznymi aplikacjami. Prace Andrzeja Kreutza Majewskiego cechuje ekspresywność, operowanie językiem symboli, odwoływanie się do motywów ponadkulturowych. Na uwagę zasługują także kostiumy Adama Kiliana inspirowane strojami ludowymi, swoją formą i kolorystyką nawiązujące do malarstwa na szkle, a także impresjonistyczne prace Otto Axera. Posiadane w zbiorach kostiumy pochodzą nie tylko ze spektakli dramatycznych, ale także operowych i baletowych, co pozwala na uchwycenie zależności pomiędzy ich formą a funkcją sceniczną.
Kolejną grupę prac zgromadzonych w Centrum Scenografii Polskiej stanowią lalki i kukły.
Najliczniejszą reprezentację stanowią dzieła zrealizowane według projektów i pod nadzorem artystycznym Jerzego Zitzmana – scenograf teatralnego i filmowego, który wprowadził do spektakli lalkowych elementy surrealistyczne, operując zaskakującymi zestawieniami form i motywów. Wielokrotnie nie ograniczał się tylko do projektowania dekoracji i lalek, ale sam był reżyserem swoich dzieł. Praca przy filmach animowanych pozwoliła mu na dalsze przetworzenie wątków poruszanych w teatrze, dając jednak nowe możliwości warsztatowe, czego koronnym przykładem są projekty do filmu Nić, będącego plastycznym i warsztatowym podsumowaniem twórczości filmowej artysty. Szczególne miejsca w zbiorach zajmują kukły Józefa Szajny ze spektaklu Ślady, wpisującego się w autorski typ narracji artysty, opisującej współczesny świat porażony doświadczeniem holocaustu i totalitaryzmu. Na uwagę zasługują także kukły ze spektakli Janusza Wiśniewskiego, twórcy teatru autorskiego, opartego przede wszystkim na wizji plastycznej. W swoich niezwykłych realizacjach artysta łączył formy awangardowe z poetyką teatru jarmarcznego, kabaretu i cyrku. Kolekcję lalek uzupełniają prace Ali Bunscha, uważanego za twórcę polskiego typu lalki, o prostym, zgeometryzowanym kształcie oraz Mikołaja Maleszy, którego dzieła z kolei charakteryzuje karykatura i deformacja. W zbiorach znajdują się także złożone w depozycie manekiny Krystiana Lupy i kukły Jadwigi Mydlarskiej – Kowal.
Unikatową cześć zbiorów Centrum Scenografii Polskiej tworzą obrazy namalowane przez czołowych polskich scenografów. Prace te sygnalizują najważniejszą cechę polskiej scenografii – malarski rodowód. W dziełach współczesnych artystów nadal można zaobserwować zależność pomiędzy twórczością teatralną a malarską. Analiza zgromadzonych w zbiorach CSP prac malarskich, w zestawieniu z projektami scenograficznymi, pozwala zrozumieć proces tworzenia wielowymiarowej przestrzeni scenicznej za pomocą elementów, których początkiem istnienia jest nie tylko projekt, ale i obraz. W zbiorach CSP znajdują się obrazy Zofii Wierchowicz, Otto Axera, Andrzeja Kreutza Majewskiego, Wiesława Langego i Józefa Szajny. Prace te nawiązują do tak zróżnicowanych kierunków artystycznych, jak impresjonizm, kubizm, ekspresjonizm, surrealizm; łączy je jednak istnienie motywów i form, obecnych zarówno na płótnach, jak i w projektach teatralnych poszczególnych twórców. Obrazy, w zderzeniu z pracami scenograficznymi artystów, odkrywają mechanizmy wpływające na plastyczny kształt przestawienia, ujawniają zawiłości warsztatu scenografów realizujących się w malarstwie, a także malarzy, działających jednocześnie w teatrze. Malarskie prace czołowych scenografów polskich ukazują, w jaki sposób wiodące kierunki w sztuce, począwszy od połowy XIX wieku, znalazły swój oddźwięk w teatrze XX i XXI wieku, odsłaniają zasady wzajemnego oddziaływania na siebie sztuk plastycznych i teatru.
Wśród najnowszych nabytków pozyskanych do zbiorów przez Centrum Scenografii Polskiej na szczególną uwagę zasługują prace takich artystów jak Józef Szajna, Andrzej Kreutz Majewski, Barbara Ptak, Wiesław Lange, których dzieła obrazują kierunki rozwoju polskiej plastyki scenicznej XX w.Dzieła autorstwa A. Kreutza Majewskiego – wybitnego malarza i scenografa, profesora krakowskiej Akademii Sztuk Pięknych, uzupełniają kolekcję ponad 300 prac artysty zgromadzonych w zbiorach Muzeum. Projekty i rysunki techniczne do spektakli operowych takich jak „Raj utracony”, interpretują utwory Krzysztofa Pendereckiego, obrazując wpływ idei, w których teatr odwoływał się do swych antycznych źródeł oraz czerpał z form ukształtowanych w renesansie oraz baroku włoskim. Nawiązują także do motywów rozpoznawalnych w znajdujących się w zbiorach projektów A. Kreutza Majewskiego do „Pasji” i „Diabłów z Loudun” Pendereckiego. Niezwykle cennym nabytkiem jest także kolekcja ponad stu prac Józefa Szajny, charakteryzująca się wybitną wartością merytoryczną i dojrzałością warsztatową. Jego scenografie powiązane były z abstrakcyjnym językiem informelu, collage’u, malarstwa materii. Artystyczne doświadczenia w Teatrze Ludowym wskazały Szajnie kierunek poszukiwań, który doprowadził go do autorskiego teatru narracji plastycznej. Uzupełniona została również kolekcja prac Wiesława Langego, będącego przez 36 lat głównego scenografem Teatru Śląskiego, w którym stworzył podwaliny plastycznego kształtu katowickiej sceny w okresie konstytuowania się jego formy. Najsłynniejsze dzieła artysty należą do wybitnych przykładów polskiego surrealizmu i są ważnym dopełnieniem dorobku polskiej awangardy w latach 50-tych i 60-tych XX wieku.
Pozyskane dzieła stanowią punkt wyjścia do badań nad metodami i formułą pracy w obrębie warsztatu teatralnego scenografa. Przybliżają etapy jego pracy przy tworzeniu widowiska scenicznego – od szukania inspiracji w materiałach źródłowych, poprzez szkic i dobór kolorystyki do powstania końcowego projektu. Zakupione prace, ze względu na swoją różnorodność, pozwalają uwidocznić specyfikę tworzenia projektów dla zupełnie odmiennych form literackich oraz różnych typów scen i przestrzeni. Pozwalają także na prześledzenie we współczesnych scenografiach motywów nawiązujące do dawnych form teatralnych, interpretujących je poprzez dramat współczesny i pokazujących ich miejsce w dzisiejszym teatrze.
Zbiory-kolekcja- Etnologia
Dział Etnologii dokumentuje kulturę ludową, plebejską i mieszczańską Polski ze szczególnym uwzględnieniem Górnego Śląska oraz terenów obejmujących obszary II Rzeczypospolitej.
Tworzymy i powiększamy kolekcje muzealne. Czynimy to drogą zakupów terenowych dokonywanych w czasie badań etnograficznych, zakupów od prywatnych oferentów, na aukcjach internetowych, na targach staroci, w antykwariatach i domach aukcyjnych. Przyjmujemy też przekazy oraz darowizny. Niektóre z kolekcji stanowią kontynuację zbiorów przedwojennych, tworzonych w latach 1927–1939 przez dr. Tadeusza Dobrowolskiego, dyrektora Muzeum Śląskiego, oraz kolektorów Jerzego Langmanna, Longina Malickiego czy Mieczysława Gładysza, choć odzyskane po wojnie zabytki znajdują się w zbiorach Muzeum Górnośląskiego w Bytomiu.
Zbiory Działu Etnologii liczą ponad 11 000 obiektów. Zdecydowana większość zabytków pochodzi z okresu od połowy XIX do l. 70/80. XX w. Najstarsze to siedemnastowieczny obraz na płótnie przedstawiający Matkę Boską Różańcową, srebrne spinki oraz guzy jabłonkowskie datowane na przełom XVII/XVIII w., haftowana chusta opolska, formy piernikarskie oraz malowane szafy śląskie pochodzące z XVIII w.
Posiadamy kolekcje:
strojów ludowych z różnych części Górnego Śląska (strój rozbarski, pszczyński, cieszyński, górali śląskich, raciborski, opolski), a także strój wilamowski i huculski,
sztuki ludowej,
jubilerskich wyrobów cieszyńskich,
kostiumów, masek i rekwizytów obrzędowych,
wyrobów rękodzieła huculskiego i przedmiotów, które trafiły na Śląsk wraz z przesiedleńcami,
mebli i sprzętów,
narzędzi rolniczych i rzemieślniczych,
przedmiotów gospodarstwa domowego i zdobnictwa wnętrz,
przedmiotów związanych z górnictwem,
pamiątek rodzinnych,
dewocjonaliów,
przedmiotów reklamowych,
zabawek,
przedmiotów ilustrujących kulturę miejską,
kolekcję etnograficzną Mieczysława Gładysza (1903–1984), profesora Uniwersytetu Jagiellońskiego, kolektora Muzeum Śląskiego, który współtworzył przedwojenne zbiory etnograficzne, penetrując przede wszystkim tereny Śląska Cieszyńskiego wraz z częścią zaolziańską oraz Śląska Opolskiego.
Poza wymienionymi kolekcjami w zbiorach Działu Etnologii znajduje się wiele innych przedmiotów ilustrujących życie społeczne, duchowe i materialne mieszkańców Górnego Śląska oraz terenów sąsiednich.
Zbiory – kolekcje- Fotografia
W zbiorze dominuje fotografia o charakterze obyczajowym i społecznym, której podstawowym walorem jest uchwycenie zmian zachodzących w regionie pod wpływem industrializacji. Zasób dzieli się na kilka kolekcji tematycznych. Są wśród nich zdjęcia dokumentujące wydarzenia historyczne – od I wojny światowej, przez powstania i plebiscyt na Górnym Śląsku, do transformacji ustrojowej w Polsce w latach 80. XX wieku.
Zbiór fotografii obyczajowej i społecznej ukazuje przemiany cywilizacyjne i kulturowe różnych środowisk ludności zamieszkującej nasz region. Rejestruje wydarzenia ogólnospołeczne, jak i rodzinne. Są wśród nich obrazy składające się na cykl ludzkiego życia – chrzciny, komunie, lata szkolne, wesela i pogrzeby.
W zespole fotografii etnograficznej na uwagę zasługuje kolekcja 649 negatywów szklanych i celuloidowych M. Gładysza. Powstała w latach międzywojennych podczas badań terenowych kultury górali Beskidu Śląskiego. Różnorodność krajobrazu, widoki miejscowości i zabytki budownictwa ukazuje zbiór fotografii architektoniczno-urbanistycznej. Ciekawy zespół tworzą fotografie portretowe, z których najstarsze pochodzą z ok. 1850 roku, przedstawiające ludzi z różnych terenów dawnej Polski, fotografowanych w najstarszych zakładach fotograficznych działających na naszych ziemiach. Stanowią bogate źródło wiedzy obyczajowej i socjologicznej, jak też materiał badawczy do samej historii medium.
W powstającej kolekcji fotografii artystycznej zgromadzono prace wielu czołowych przedstawicieli śląskiego środowiska twórczego, m.in.: H. Holas-Idziakowej i L. Idziaka, Z. Rydet, J. Lewczyńskiego, A. Koniakowskiego, M. Cały, S. Gadomskiego, S. Jakubowskiego, M. Sowińskiego, J. Makala, J. Ligęzy, J. Hlawsy-Hlawskiego, A. Goli.
W latach działalności Muzeum Śląskiego wykonano i zgromadzono również bogatą własną dokumentację fotograficzną, stanowiącą oddzielny zbiór ponad 25 000 obiektów.
Zbiory – kolekcja – Historia
W kolekcji Zgromadzono min. umundurowanie, portrety,dokumenty, numizmaty,militaria,kartografię oraz inne pozostałości z II Wojny Światowej i dawnych dziejów.
Zbiory – kolekcja – plastyka nieprofesjonalna
Zbiory plastyki nieprofesjonalnej Muzeum Śląskiego w Katowicach są gromadzone od 1984 r. – początkowo w ramach Działu Etnografii, następnie Sekcji Plastyki Nieprofesjonalnej Działu Sztuki, a obecnie Działu Plastyki Nieprofesjonalnej.
Sztuka nieprofesjonalna to fenomen znany od końca XIX w., wielokrotnie opisywany i dokumentowany. Różnorodność tego zjawiska sprawia jednak, że niemożliwe jest stworzenie jednoznacznych kryteriów czy pojęć pozwalających na niezawodne klasyfikowanie artystów i ich dzieł. Nawet badaczom nastręcza to ogromne trudności, czego przejawem jest nieprecyzyjne nazewnictwo i mnogość terminów: sztuka naiwna, amatorska, nieuczona, intuicyjna.
Kolekcja plastyki nieprofesjonalnej Muzeum Śląskiego w pełni ilustruje oryginalność i specyfikę śląskiej sztuki „nieuczonej”, przede wszystkim w szerokim kontekście kulturowym i tożsamościowym, ale także z punktu widzenia estetycznego i artystycznego. Dokumentuje amatorski ruchu plastyczny od lat międzywojennych do czasów współczesnych – głównie na podstawie działalności takich grup artystycznych jak Grupa Janowska, Gwarek 58, Bielszowice, Filar 72 czy 18-Obsydian. W kolekcji znajdują się dzieła najbardziej reprezentatywnych dla Śląska artystów – Teofila Ociepki, Erwina Sówki, Pawła Wróbla, Ludwika Holesza, Bronisława Krawczuka, Ewalda Gawlika, Władysława Lucińskiego, Marka Idziaszka i Jana Nowaka. Są też prace twórców mniej znanych, ale równie istotnych dla opisu zjawiska.
Zbiory nie ograniczają się wyłącznie do twórców śląskich – zawierają również prace najważniejszych artystów z innych regionów Polski, na przykład Edmunda Monsiela, Nikifora, Marii Wnęk, Stanisława Zagajewskiego i Justyny Matysiak. Pozwala to na szersze poznanie zjawiska i analizę porównawczą.
Ciągle rozbudowywana kolekcja plastyki nieprofesjonalnej Muzeum Śląskiego nie tylko zaświadcza o fenomenie twórców tej sztuki, ale również promuje Górny Śląsk, gdyż wielokrotnie wykorzystywana jest w publikacjach książkowych, prasie oraz filmach.
