Europejskie Centrum Solidarności
Europejskie Centrum Solidarności w Gdańsku to instytucja kultury, której celem jest utrwalenie pamięci o zwycięstwie Solidarności. Sercem ECS jest wystawa stała poświęcona historii Solidarności oraz zmianom w Europie Środkowej i Wschodniej. ECS to ośrodek edukacyjny, centrum badawczo-naukowe, archiwum, biblioteka i mediateka. To wreszcie przestrzeń publiczna, miejsce spotkań tych, którzy czują się odpowiedzialni za rozwój demokracji.
ECS jest jedyną instytucją w Polsce uhonorowaną Nagrodą Muzealną Rady Europy (2016), od 40 lat corocznie przyznawaną jednemu muzeum, wnoszącemu znaczący wkład w zrozumienie dziedzictwa kulturowego Europy. Z kolei Komisja Europejska wyróżniła kompleks historycznej Stoczni Gdańskiej – Salę BHP, Bramę nr 2, pl. Solidarności z pomnikiem Poległych Stoczniowców 1970 i ECS – Znakiem Dziedzictwa Europejskiego, bo symbolizuje narodziny Solidarności i pokojową rewolucję, która odmieniła całą Europę. Od momentu otwarcia nowej siedziby w sierpniu 2014 roku, ECS odwiedziło 2,2 miliona gości z całego świata.
Historia:
1998 | MISJA UTWORZENIA ECS
Projekt Muzeum Solidarności „Polskie drogi do wolności” narodził się w marcu 1998 roku, według koncepcji przewodniczącego Rady Miasta Gdańska Pawła Adamowicza i historyka dr. Jerzego Kuklińskiego. Rok i dziewięć miesięcy później – 29 grudnia 1999 – z inicjatywy prezydenta Gdańska Pawła Adamowicza, przy poparciu Lecha Wałęsy i instytutu jego imienia, metropolity gdańskiego abp. Tadeusza Gocłowskiego, NSZZ „Solidarność”, Stoczni Gdańskiej i władz województwa pomorskiego, powstała Fundacja Centrum Solidarności z misją utworzenia Europejskiego Centrum Solidarności. Prezesem fundacji został Bogdan Lis.
2005 | PODPISANIE AKTU EREKCYJNEGO ECS
Tłumy gdańszczan i goście z całego świata wypełnili 31 sierpnia 2005 pl. Solidarności w Gdańsku. „Pragniemy aby ten żywy pomnik – symbol zwycięstwa pokojowej rewolucji Solidarności stanowił światowe centrum krzewienia idei wolności, demokracji i solidarności” – zgodnie proklamowało 29 sygnatariuszy, w tym 22 ówczesnych premierów i prezydentów.
„Chcemy w ten sposób przelać nasze ówczesne idee na karty teraźniejszości z myślą o przyszłych pokoleniach” – podkreślał Lech Wałęsa, legendarny przywódca Solidarności. – Tak jak mówiliście, że nie ma wolności bez Solidarności, ja mówię, że nie ma Europy bez wolności i solidarności – mówił José Manuel Barroso, przewodniczący Komisji Europejskiej. – Europa dziękuje Solidarności za wszystko, co zrobiła.
Jedną z głównych ról znów zagrał tego dnia monstrualnych rozmiarów długopis, taki sam jak ten, którym Lech Wałęsa podpisał w 1980 roku Porozumienia Sierpniowe.
2007 | POWOŁANIE INSTYTUCJI
29 stycznia 2007 podpisano porozumienie intencyjne dotyczące utworzenia instytucji kultury pod nazwą „Europejskie Centrum Solidarności” (ECS) w Gdańsku. Sygnatariuszami porozumienia byli: Kazimierz Michał Ujazdowski – Minister Kultury i Dziedzictwa Narodowego, Paweł Adamowicz – Prezydent Miasta Gdańska, Jan Kozłowski – Marszałek Województwa Pomorskiego, Janusz Śniadek – przewodniczący Komisji Krajowej NSZZ „Solidarność”, Jan Langer – zastępca przewodniczącego Komisji Krajowej NSZZ „Solidarność” oraz Bogdan Lis – prezes Fundacji Centrum Solidarności. 8 listopada 2007 miasto Gdańsk, Ministerstwo Kultury i Dziedzictwa Narodowego, Samorząd Województwa Pomorskiego, NSZZ „Solidarność” i Fundacja Centrum Solidarności powołały instytucję kultury Europejskie Centrum Solidarności.
2007 | KONKURS ARCHITEKTONICZNY
Do rywalizacji w międzynarodowym konkursie architektonicznym na opracowanie koncepcji budynku ECS przystąpiło 58 zespołów architektonicznych z całego świata. Zwycięzcą zostało Przedsiębiorstwo Projektowo-Wdrożeniowe FORT z Gdańska. W koncepcji architektów bryłę budynku ECS „winna charakteryzować skrajna prostota, taka jak ta, która cechowała cele i metody działania solidarnościowego”. Ściany obłożono blachą corten, która swoim rdzawym kolorem nawiązuje do elementów kadłubów stoczniowych.
Pomnik Poległych Stoczniowców 1970, Brama nr 2 dawnej Stoczni Gdańskiej im. Lenina i stojąca nieopodal Sala BHP, gdzie 31 sierpnia 1980 strajkujący podpisali porozumienie z rządem PRL, miały się stać elementami wystawy stałej ECS, która jest sercem budynku.
Głównymi projektantami byli architekci: Wojciech Targowski, Piotr Mazur i Antoni Taraszkiewicz oraz grafik multimediów Paweł Czarzasty.
2008 | ECS ROZPOCZYNA DZIAŁALNOŚĆ
Instytucja kultury Europejskie Centrum Solidarności rozpoczyna działalność w tymczasowej siedzibie na terenie dawnej Stoczni Gdańskiej w budynku dawnej dyrekcji Stoczni przy ul. Doki 1. 23 sierpnia ogłoszono rozstrzygnięcie konkursu na scenariusz wystawy stałej, a 14 listopada – na scenografię, w której zostanie zrealizowany.
2010 | DOFINANSOWANIE BUDOWY
Minister Kultury i Dziedzictwa Narodowego Bogdan Zdrojewski i Prezydent Miasta Gdańska Paweł Adamowicz podpisują umowę o dofinansowanie budowy ECS. Rozpoczęcie budowy siedziby Europejskiego Centrum Solidarności.
2011 | WMUROWANIE KAMIENIA WĘGIELNEGO
W fundamenty pod budowę Europejskiego Centrum Solidarności w Gdańsku wmurowano 14 maja 2011 kamień węgielny. Pierwszą kielnię cementu położył prezydent Rzeczypospolitej Polskiej Bronisław Komorowski.
– Pamiętamy nasze rozterki, że inne ważne wydarzenia stały się ikoną zmian w Europie. Chcemy, by to polska Solidarność była znakiem zmian na lepsze i likwidacji systemu totalitarnego. Trzeba upowszechniać naszą dumę tu w Gdańsku – mówił prezydent Bronisław Komorowski. – Idea solidarności powinna trwać i być budowana niezależnie od wszystkich polskich sporów, sympatii i antypatii.
2012 | ZAWIESZENIE WIECHY
2014 | OTWARCIE NOWEJ SIEDZIBY EUROPEJSKIEGO CENTRUM SOLIDARNOŚCI
Nowa siedziba ECS będzie agorą, gdzie przestrzeń znajdą ludzie i idee służące budowaniu i rozwojowi społeczeństwa obywatelskiego, miejscem spotkań tych, którym droga jest przyszłość świata.
ECS będzie kontynuować przedsięwzięcia adresowane do różnych środowisk z Polski, Europy i świata: konferencje, debaty, projekty dla dzieci i młodzieży, spektakle teatralne, pokazy filmowe (także w 3D) i wystawy czasowe. 17 pomieszczeń w budynku ECS zajmą organizacje pozarządowe, które działają na rzecz dobra wspólnego, wolności i praw człowieka. Przez cały rok będzie czynny ogród zimowy, stworzony do aktywności artystycznych, spotkań i wypoczynku. A od wiosny do jesieni taras widokowy na dachu, skąd roztacza się piękna panorama terenów postoczniowych, a także Starego i Głównego Miasta.
2016 | ECS UHONOROWANE NAGRODĄ MUZEALNĄ RADY EUROPY
Werdykt był dla nas wielką radością, zdaniem jury udało się ECS „stworzyć z historii związku zawodowego Solidarność silne i poruszające źródło inspiracji dla aktywności i zaangażowania obywatelskiego”. A to miejsce „łączy historię z codziennością, tworząc pomost między kulturą a demokracją”.
→ więcej
2017 | ECS ŚWIĘTUJE 10-lecie ISTNIENIA
ECS odwiedziło już ponad dwa miliony osób: uczestnicy wydarzeń kulturalnych, naukowcy korzystający ze zbiorów ECS, młodzież uczestnicząca w zajęciach edukacyjnych, najmłodsi i ich opiekunowie na Wydziale Zabaw, turyści korzystający z ogrodu zimowego, tarasu widokowego i kawiarni – na czele z gośćmi wystawy stałej. Wśród jej gości byli m.in. książę William i księżna Catherine, brytyjscy następcy tronu, którzy 18 lipca spotkali się w ECS z Lechem Wałęsą.
Z okazji jubileuszu przygotowaliśmy PORTRET PIERWSZEGO DZIESIĘCIOLECIA, w którym ludzie ECS mówią o przeszłości i wyzwaniach stojących przed naszą placówką.
→ publikacja do pobrania
2019 | POŻEGNANIE I WIELKA MOBILIZACJA PRZYJACIÓŁ ECS
W styczniu pożegnaliśmy Pawła Adamowicza (1965–2019), prezydenta miasta Gdańska, twórcę ECS. Zgodnie z wolą rodziny, ECS był jednym z miejsc pożegnań Polaków z prezydentem. Na dobę trumnę wystawiono w ogrodzie zimowym (17–18 stycznia). Hołd wizjonerowi, który kochał Gdańsk wielką miłością, oddało 53 tys. ludzi.
Z okazji 15 rocznicy członkostwa Polski w Unii Europejskiej, ECS wyróżniono Pomorskim Super Sztormem Piętnastolecia (27 marca). To nagroda dla najlepszej inwestycji zrealizowanej dzięki funduszom europejskim i wspierającej ideę solidarności europejskiej.
Dzięki publicznej zbiórce oraz wsparciu polskich samorządów, odbyło się ŚWIĘTO WOLNOŚCI I SOLIDARNOŚCI (1–11 czerwca). W bogatym programie wydarzeń – debatach i spotkaniach w ECS, w Strefie Społecznej, którą wypełniły organizacje pozarządowe z całej Polski, w wydarzeniach kulturalnych odbywających się w wielu lokalizacjach w mieście – wzięło udział 229 tys. osób. Tylko 4 czerwca, w rocznicę wyborów z 1989 roku, ECS odwiedziło 27 tys. gości. Wszystkich połączył okrągły stół – mebel miejski, który stanął przy fontannach ECS, a później, dzięki modułowej konstrukcji, pojawił się także w wielu punktach Gdańska m.in. podczas akcji ZROZUMIEĆ 89/19.
Piąta rocznica obecności ECS w siedzibie przy placu Solidarności 1 w Gdańsku, przypadła w trakcie obchodów 39 rocznicy podpisania Porozumienia Gdańskiego i 80 rocznicy wybuchu II wojny światowej (30–31 sierpnia i 1 września). Wydarzenia te zbiegły się odwiedzinami 4-milionowego uczestnika aktywności ECS. Samą tylko wystawę stałą odwiedził 1 milion gości (11 grudnia).
Ukoronowaniem naszej pracy na rzecz promocji dziedzictwa solidarnościowego i Gdańska – miasta wolności i solidarności, było wyróżnienie Europejskiego Centrum Solidarności prestiżowym Medalem św. Wojciecha przez Radę Miasta Gdańska (28 października).
2020 | ZAPRASZAMY DO ŚRODKA, MIMO WSZYSTKO
Jak pracować za zamkniętymi drzwiami, kiedy wystawa stała jest niedostępna, a do audytorium czy biblioteki nie można zaprosić publiczności? Z tym problemem mierzyliśmy się jak cały świat dotknięty pandemią. Całą aktywność przenieśliśmy do sieci. Zaprosiliśmy naszych gości do #ecsonline, m.in. cyklu spotkań z wystawą stałą, FORUM ECS – rozmów przy okrągłym stole w ogrodzie zimowym, a do ECS WORLD – gości z zagranicy. W wirtualnej formule rozwinął się też zaprzyjaźniony z ECS Klub Myśli Obywatelskiej im. Tadeusza Mazowieckiego.
W krótkim okresie, kiedy rząd poluzował obostrzenia pandemiczne i mogliśmy otworzyć budynek, ECS odwiedziło 476 tys. gości, w tym 96 tys. osób zwiedziło wystawę stałą. W hybrydowej formule spotkań online i wydarzeń w dystansie społecznym zorganizowaliśmy obchody 40 rocznicy powstania Solidarności i wielkiego strajku sierpniowego (30–31 sierpnia). 16 grudnia na placu Solidarności oddaliśmy hołd ofiarom Grudnia ’70 i wspominaliśmy 40 rocznicę wzniesienia pomnika Poległych Stoczniowców 1970.
Ukojeniem dla smutku po odejściu prezydenta Pawła Adamowicza była książka ŚMIERĆ PREZYDENTA. CZY ZMIENIŁ NAS TAMTEN STYCZEŃ? To cykl rozmów, które Katarzyna Żelazek przeprowadziła z ludźmi, którzy w styczniu 2019 roku deklarowali przemianę, dzielili się w mediach społecznościowych swoimi postanowieniami, zwierzali się znajomym z głębokich doświadczeń. Jej premiera odbyła się podczas wspomnieniowego WIECZORU DLA PRZYJACIELA (13 stycznia).
Wystawy:
Wystawa stała poświęcona historii Solidarności oraz zmianom, jakie dokonały się pod jej wpływem w Europie Środkowej i Wschodniej, jest sercem budynku ECS. Ekspozycja zajmuje niemal 3000 m kw. na I i II kondygnacji budynku. Podzielona jest na siedem sal. Zwiedzający spędzają tu średnio 2 godziny. Ta nowoczesna ekspozycja ma charakter narracyjny. Zwiedzający zanurza się w historii opowiadanej przez archiwalne przedmioty, dokumenty, rękopisy, zdjęcia i projekcje wideo, interaktywne instalacje… Każdy, kto odwiedza tę wystawę, ma szansę odnaleźć swoje własne odniesienia do historii i współczesności. Mnogość narracji pozwala tu po wielokroć wracać, za każdym razem odnajdować nową opowieść.
Tablice 21 postulatów wiszące podczas strajku w Sierpniu ’80 na bramie Stoczni Gdańskiej im. Lenina; suwnica, na której pracowała legendarna działaczka związkowa Anna Walentynowicz; przestrzelona kurtka Ludwika Piernickiego, 20-letniego stoczniowca, ofiary Grudnia ’70; biurko Jacka Kuronia, jednego z przywódców opozycji w czasach PRL – to jedynie kilka z niemal 1800 obiektów, które zobaczycie Państwo na wystawie stałej.
Impresje skupione
Niemal 70 tys. fotografii zgromadziliśmy w zbiorach Europejskiego Centrum Solidarności. Wykonywane przez zawodowców i fotoamatorów jak w soczewce skupiają uwagę na ulotnych momentach minionej epoki. Każda z nich w wyjątkowy sposób ukazuje świat PRL, stanowiąc nie tylko podporę pamięci oraz wartościowe źródło wiedzy o historii, ale też nieoceniony i często wciąż nieodkryty powszechnie walor estetyczny.
Zatrzymane w czasie kadry, niczym plamki farby na obrazach impresjonistów, składają się na szerszą panoramę codzienności, możliwą do odczytania dopiero wtedy, gdy cofniemy się kilka kroków i dojrzymy ich powiązania. Te kształty tworzą mozaikę świata przepełnionego energią, siłą ducha i nadzieją na lepsze jutro. Jednocześnie ów skupiony, pojedynczy element zwizualizowanej codzienności tworzy pełnowymiarową całość opowiadającą własną historię. Tę unikatową relację widz, nierozpraszany opisami historycznymi, może odebrać i interpretować w dowolny dla siebie sposób.
Prezentowane na wystawie prace stanowią IMPRESJĘ SKUPIONĄ zarówno na pełnym obrazie, jak i na indywidualnym elemencie całości, zaprzeczając niejako tezie o bezstronności obiektywu. Zdjęcia są również fragmentami z życia samych artystów, odkrywających przed widzem ponadczasowy artyzm otaczającej ich rzeczywistości.
OŁÓWEK PRZEBIJA BAŃKI
wystawa wirtualna
Porozumienie lub jego brak może odbywać się na wielu poziomach.
Znaki mogą być kanałem komunikacji, kierunkiem drogi, nową perspektywą.
Wszystko, co do nas dociera, można rozpatrywać na wiele sposobów.
Sławomir Hryniewiecki, „Zeszyt Solidarności Codziennie 5: (nie)dogadanie”.
Czy ołówek może przebić bańki społeczne? Jakie możliwości ma artysta chcący zmieniać społeczeństwo? Każdy rysownik i rysowniczka, których zaprosiliśmy do graficznej interpretacji tematów przewodnich różnych numerów „Zeszytu Solidarności Codziennie”, proponował/a inną jego wizję, dopełniającą treść publikacji. (Nie)obecność, (nie)docieranie, (nie)śmiałość, (nie)zapisanie, (nie)dogadanie – to tematy, które nam towarzyszyły w ciągu ostatnich dwóch lat, jednocześnie będąc ścieżką rozwoju aktywności społecznej i osadzenia aktywistów i aktywistek w kontekście wprowadzania zmiany społecznej.
Solidarność: pokojowa rewolucja
Fenomen sierpnia 1980 w Polsce
Polska po II wojnie światowej znalazła się w komunistycznej strefie wpływów ZSRR. Oddzielona od zachodniego świata żelazną kurtyną borykała się nie tylko z brakiem demokracji, ale i nieustannymi przerwami w zaopatrzeniu i podwyżkami cen. Latem 1980 roku przez cały kraj przeszła fala protestów wywołanych podniesieniem cen mięsa i wędlin. 14 sierpnia wybuchł strajk okupacyjny w jednym z największych zakładów produkcyjnych w Polsce – Stoczni Gdańskiej im. Lenina. Pierwszy postulat brzmiał – przywrócić do pracy w stoczni Annę Walentynowicz, suwnicową, działaczkę opozycyjną. Do protestu zaczęły dołączać delegacje przedsiębiorstw z całego kraju, w kluczowym momencie było ich bez mała 800. Powstał Międzyzakładowy Komitet Strajkowy. Spisano 21 postulatów. Pierwszym i najważniejszym było żądanie pozwolenia na utworzenie niezależnych od władzy i pracodawców związków zawodowych. W ósmym dniu strajku do protestujących przyjechał wicepremier, rozpoczęły się negocjacje. 31 sierpnia podpisano Porozumienie Gdańskie.
Fenomen społeczny sierpniowych wydarzeń w Polsce polegał na tym, że po raz pierwszy za żelazną kurtyną obywatele wzięli sprawy w swoje ręce: pokojowo – usiedli z władzą do rozmów przy stole; powszechnie – strajki objęły cały kraj; skutecznie – porozumienie zostało zawarte, a marzenia o wolności nie dało się już ludziom odebrać, mimo rewanżu władzy, która 13 grudnia 1981 roku wprowadziła stan wojenny i internowała opozycjonistów. Konsekwencją Porozumień Sierpniowych była demokratyczna zmiana ustroju w Polsce, a następnie w całym bloku wschodnim.
Rozdziały:
Zapraszamy do zapoznania się z archiwum minionych wystaw ECS.
Wyróżnienia
Europejskie Centrum Solidarności zostało uhonorowane wieloma nagrodami min. Medalem Św.Wojciecha, Nagrodą Dziedzictwa Europejskiego “Europa Nostra”, Nagrodą Muzealną Rady Europy czy Znakiem Dziedzictwa Europejskiego.
Medal wdzięczności
Europejskie Centrum Solidarności w 30 rocznicę powstania Solidarności – wielkiego ruchu społecznego, chcąc podziękować wszystkim obcokrajowcom, którzy wspomagali Polskę w jej trudnej walce o wolność i demokrację ustanowiło Medal Wdzięczności.
Zwycięstwo Solidarności byłoby znacznie trudniejsze, gdyby nie pomoc wielu ludzi dobrej woli z całego świata. To oni w latach 80. organizowali działające ofiarnie komitety wsparcia Solidarności i opozycji demokratycznej w Polsce. Z całego świata docierała do Polski pomoc charytatywna, pieniądze, sprzęt medyczny, poligraficzny i radiowy czy publiczne gesty wsparcia.
Odznaczenie przyznawane jest obcokrajowcom, a w wyjątkowych przypadkach osobom posiadającym obywatelstwo polskie, które w latach 80. na stałe mieszkały za granicą. Kandydatów do wyróżnienia Medalem Wdzięczności może zgłosić każdy z Państwa, posługując się formularzem zgłoszeniowym. O przyznaniu wyróżnienia decyduje Kapituła Medalu w oparciu o zasady, które określa regulamin.
Medale Wdzięczności zostały przyznane 712 osobom (w tym 58 pośmiertnie) z Argentyny, Australii, Austrii, Belgii, Bułgarii, Czech, Danii, Finlandii, Francji, Holandii, Irlandii, Kanady, Litwy, Niemiec, Norwegii, Peru, Portugalii, Rumunii, Słowacji, Szwajcarii, Szwecji, Ukrainy, USA, Węgier, Wielkiej Brytanii oraz Włoch.
Przykład formularza zgłoszeniowego
Kapitułę Medalu Wdzięczności tworzą:
Lech Wałęsa – przewodniczący
Bogdan Borusewicz (Marszałek Senatu RP)
Jerzy Borowczak (Europejskie Centrum Solidarności)
Zbigniew Bujak (Mazowsze)
Mirosław Chojecki (koordynator pomocy sprzętowej zza granicy)
Władysław Frasyniuk (Dolny Śląsk)
Tadeusz Jedynak (Górny Śląsk)
.Stefan Jurczak. (Małopolska)
Bogdan Lis (Gdańsk)
Andrzej Milczanowski (Pomorze Zachodnie)
Janusz Pałubicki (Wielkopolska)
Jan Rulewski (Bydgoszcz)
Grażyna Staniszewska (Podbeskidzie)
Danuta Winiarska-Kuroń (Region Środkowo-Wschodni)
WOLONTARIAT W ECS
/ zostaniesz gospodarzem nowoczesnej, przyjaznej instytucji kultury, która utrwala pamięć o zwycięstwie Solidarności
/ poznasz wielu ciekawych ludzi w różnym wieku
/ weźmiesz udział w atrakcyjnych wydarzeniach
/ nauczysz się działać w zespole i zdobędziesz nowe umiejętności
/ dowiesz się więcej o sobie i wzmocnisz poczucie własnej wartości
Od wykładów przez konferencje i debaty po festiwale filmowe, koncerty i projekty obywatelskie – wszędzie tam nas spotkacie! Wolontariusze ECS to część ekipy, która tworzy Europejskie Centrum Solidarności. Jednocześnie jesteśmy gospodarzami, animatorami i współorganizatorami. Każdego roku w organizacji wydarzeń pomaga kilkuset wolontariuszy.
W wolontariacie nieważne są płeć, wykształcenie, stopień sprawności fizycznej czy miejsce zamieszkania. Również wiek nie ma znaczenia, program ma charakter międzypokoleniowy, wolontariusze mają od 11 lat do 70+! Najważniejsza jest Twoja gotowość do pracy, pasja, ciekawość świata i życzliwość dla ludzi.
Chcesz do nas dołączyć? → wypełnij formularz
Koordynator wolontariatu skontaktuje się z Tobą najpóźniej w ciągu 48 godzin.
Masz pytania?
kontakt | Szymon Knitter
e-mail: wolontariat@ecs.gda.pl, tel.: 58 772 42 17
Autor: ECS- Europejskie Centrum Solidarności