Centrum Popularyzacji Kosmosu “PLANETARIUM – TORUŃ”
Planetarium im. Władysława Dziewulskiego w Toruniu to wyjątkowe miejsce nauki o astronomii , gdzie czeka nas spotkanie z gwiazdami i nie tylko. Planetarium w Toruniu od początku istnienia prowadzone jest przez Fundację, której pełna nazwa brzmi „Fundacja Przyjaciół Planetarium i Muzeum Mikołaja Kopernika w Toruniu”. Cele statutowe fundacji skupiają się na popularyzacji postaci i dorobku Mikołaja Kopernika oraz astronomii i pokrewnych dyscyplin wśród społeczeństwa, a szczególnie wśród dzieci i młodzieży.
Planetarium w Toruniu zostało uroczyście otwarte 17 lutego 1994 roku, a pierwszy publiczny pokaz odbył się 2 dni później, w rocznicę urodzin Kopernika. Premierowy seans nosił tytuł „A jednak się kręci”. Tytuł ten stał się w pewnym sensie wyzwaniem dla nowej instytucji. W tamtych czasach niewielu bowiem wierzyło, że Planetarium będzie w stanie funkcjonować bez dotacji z zewnątrz przeznaczonych na utrzymanie instytucji. Cytat „A jednak się kręci” zapisano nawet na projektorze gwiazd, aby przyświecał działalności.
Od tamtej chwili na sali projekcyjnej zmieniło się prawie wszystko. Na początku działalności korzystaliśmy z profesjonalnych rzutników slajdów, których ostatecznie było blisko 70. Już od maja 1995 roku były one łączone w panoramy, a w kwietniu 1997 r. powstał pierwszy w Polsce system „all-sky”, pozwalający na pokrycie obrazem slajdów całej kopuły. Dzięki temu, oglądając seanse, można było mieć wrażenie przebywania wewnątrz gwiezdnych mgławic. Prawdziwa rewolucja nastąpiła w styczniu 2014 roku, gdy już ostatecznie przeszliśmy na cyfrowy system projekcji typu fulldome. I jak to mamy w zwyczaju, nie kupowaliśmy gotowego rozwiązania technicznego, lecz stworzyliśmy ten system samodzielnie. Teraz, to animacje pokrywają cały ekran, czyli kopułę ponad głowami widzów. W ciągu kilku chwil możemy zatem przelecieć przez pierścienie Saturna, czy też wylądować i „postawić nogę” na Księżycu. System ten umożliwia prezentację nie tylko obiektów astronomicznych. Z łatwością odbędziemy też wirtualny spacer po toruńskiej Starówce i zajrzymy do wnętrza tutejszych kościołów. Tylko zajmujący centralne miejsce na sali projektor gwiazd Zeiss RFP pozostaje od początku ten sam i wciąż daje jeden z najpiękniejszych obrazów nocnego nieba.
Klasycznie rozumiane Planetarium (sala projekcyjna pod kopułą) rozszerzyło swoją ofertę i dziś jest prawdziwym Centrum Popularyzacji Kosmosu “Planetarium – Toruń”. Pokazy nie są już jedyną formą popularyzacji astronomii. W dniu 26 czerwca 2005 roku w budynku otwarto pierwszą interaktywną wystawę – salę Orbitarium (była ona czynna do 2 września 2017 roku). 22 kwietnia 2012 roku dołączyła do niej kolejna wystawa – sala Geodium. 12 lutego 2018 roku w miejscu sali Orbitarium została otwarta nowa interaktywna i multimedialna przestrzeń Baza MARS#17.
Ze wszystkich trzech atrakcji mogą korzystać zarówno widzowie indywidualni, jak i zorganizowane grupy. Planetarium czynne jest przez cały rok. Stało się jedną z najpopularniejszych atrakcji turystycznych Torunia i regionu. Jest też jednym z najliczniej odwiedzanych planetariów w Europie, frekwencją bijąc na głowę inne, nawet większe obiekty. Autorskie pomysły, niepowtarzalne pokazy tworzone według własnych scenariuszy i materiałów wizualnych oraz niezapomniany klimat Torunia – miasta Mikołaja Kopernika to główne, choć nie jedyne powody sukcesu.
Największymi atrakcjami obiektu są planetarium, Baza MARS#17 oraz Geodium.
Planetarium
Sala Planetarium to miejsce, w którym, dzięki specjalnej aparaturze, wyświetlamy popularne pokazy astronomiczne. Projekcje te trwają około 40 minut. Zależnie od tytułu, opowiadają o wielkości i budowie Wszechświata, opisują najbardziej popularne gwiazdozbiory na niebie, przybliżają tajemnice planet i galaktyk.
Sercem sali Planetarium jest projektor gwiazd RFP II niemieckiej firmy Zeiss, który służy do wiernego odtwarzania wyglądu nieba z dowolnej chwili i dowolnego miejsca na Ziemi. Tak więc na sztucznym niebie, którym jest kopuła o średnicy 15 m, możemy przedstawić układ wszystkich 6500 gwiazd widocznych gołym okiem, konfigurację planet na tle zodiaku, układ gwiazdozbiorów, fazy Księżyca, zaćmienia – słowem wszystkie zjawiska widoczne z Ziemi na niebie prawdziwym. Projektor zajmuje centralne miejsce na sali, a wokół niego znajduje się 189 foteli.
Niezwykłe, przestrzenne obrazy tworzone są przez animacje video wyświetlane z projektorów. Pokrywają one ruchomym obrazem całą kopułę ponad głowami widzów (tzw. system fulldome).
Siedząc wygodnie w fotelach oglądamy seanse. Nad naszymi głowami pojawiają się tysiące gwiazd i kosmiczne animacje. Opowieść prowadzi dla nas narrator, a całości dopełnia muzyka.
Wybrane seanse astronomiczne w Planetarium dostępne są także w wersjach językowych: angielskiej (“W poszukiwaniu życia”, “Poza horyzontem”, “Meteoplanet, “Makrokosmos”, “Zostać astronomem”, familijny “Mój kumpel Niko” oraz w wakacje “Lato pod gwiazdami”), rosyjskiej (“Meteoplanet” oraz “Poza horyzontem”), hiszpańskiej (“Poza horyzontem” oraz “Ziemia – planeta Kopernika”) oraz niemieckiej (“Makrokosmos”, “Meteoplanet” oraz “Ziemia – planeta Kopernika”).
Baza MARS#17
to interaktywna przestrzeń zaaranżowana w formie bazy kosmicznej, gdzie odwiedzający niczym członkowie załogi będą mieli do wykonania określone czynności, niezbędne do tego, by przeżyć poza Ziemią i wykonać powierzone im zadania. Ich misją będzie nie tylko monitorowanie stanu Bazy, ale także usuwanie drobnych awarii, badanie próbek gruntu “Czerwonej Planety” czy właściwe gospodarowanie energią.
Baza MARS#17 to nowoczesna i multimedialna przestrzeń, która nie tylko uczy, inspiruje, rozwija umiejętności i pobudza kreatywność, ale też zapewnia dobrą zabawę!
Wizyta w Bazie MARS#17 trwa 40 minut.
Geodium
Sala Geodium to wystawa interaktywna stworzona w toruńskim Planetarium wg własnego, oryginalnego pomysłu. Została udostępniona zwiedzającym w kwietniu 2012 r. Jej oferta skierowana jest do grup szkolnych oraz osób indywidualnych.
Wystawa Geodium poświęcona jest Ziemi jako planecie. Jej centralnym elementem jest obracający się i odpowiednio oświetlony model kuli ziemskiej o średnicy 2,15 m. Dzięki grze świateł w łatwy sposób można przekonać się, dlaczego mamy cztery pory roku, a po dniu następuje noc.
Wokół globusa znajdują się interaktywne urządzenia, dzięki ktorym można samodzielnie eksperymentować, włączając odpowiednie przyciski. Na wystawie są też 2 stanowiska z kolekcją skał i minerałów.
Cztery narożniki sali Geodium to plastyczne instalacje pokazujące, jak na przestrzeni dziejów zmieniała się nasza planeta. Odwiedzający znajdą tam wybuchający wulkan, ocean będący kolebką życia, monumentalny lodowiec z zorzami polarnymi, czy wreszcie makietę cywilizacji człowieka.
Wykaz stanowisk interaktywnych w sali Geodium: pole magnetyczne, trzęsienie Ziemi, konwekcja, atmosfera Ziemi, efekt Coriolisa, płyty litosferyczne, lepkość cieczy, cyklon, źródła energii odnawialnej, tornado, spłaszczenie planet, start rakiety, zorza polarna, kolekcja meteorytów.
Wizyta w sali Geodium trwa 40 minut.
Autor: Centrum Popularyzacji Kosmosu “PLANETARIUM – TORUŃ”