Twierdza Srebrna Góra

Największa górska twierdza w Europie

Twierdza Srebrna Gόra jest unikatowym obiektem w skali dziedzictwa kulturowego Europy i jedną z najważniejszych atrakcji Dolnego Śląska.

W chwili powstania (1765-1777) należała do najnowocześniejszych tego typu fortyfikacji w Europie. Największy podziw budził i nadal budzi potężny Donjon, jeden z najciekawszych obiektόw fortyfikacji epoki nowożytnej. Jednak Twierdza Srebrna Gόra to w rzeczywistości nie jeden obiekt a cały zespół wznoszących się nad miasteczkiem fortόw. Twierdza składa się bowiem aż z sześciu fortόw i kilku bastionόw. Głόwny jej trzon tworzy zespół bastionόw z Donjonem w środku. Obiekt ten posiadał 151 pomieszczeń fortecznych (kazamat) rozmieszczonych na trzech kondygnacjach. Ogromne magazyny, studnie, zbrojownia, kaplica, więzienie, szpital, piekarnia, browar, warsztaty rzemieślnicze i prochownia czynił fort całkowicie samodzielnym i samowystarczalnym. W jego wnętrzu mieściło się 3,756 żołnierzy, olbrzymie zapasy amunicji, opału i żywności. W obrębie twierdzy wydrążono 9 studni, w tym najgłębsza (ok 80 m) na terenie fortu Ostróg. Rozległość tego systemu i jego lokalizacja pozwala zaliczyć twierdzę do największych gόrskich założeń obronnych Europy. W 2002 roku został powołany pierwszy w kraju Forteczny Park Kulturowy w Srebrnej Gόrze, organizacja, która stała się kluczowym podmiotem w działaniach na rzecz renowacji i zagospodarowania fortyfikacji. Duże znaczenie dla promocji twierdzy miało też powołanie w 2007 roku srebrnogórskiej grupy rekonstrukcyjnej – Infanterie – Regiment von Alvensleben (nr 33) odwołującej się swoimi strojami do garnizonu, który stacjonował na twierdzy w okresie wojny francusko – pruskiej. Od tego czasu turystów odwiedzających twierdzę oprowadzają przewodnicy – żołnierze.

Historia Twierdzy Srebrna Góra

BUDOWA TWIERDZY SREBRNOGÓRSKIEJ

W 1764 r. realizację projektu zlecono pruskiemu podpułkownikowi Ludwigowi Wilhelmowi Regelerowi. Opracowany przez niego plan wraz z kosztorysem zaakceptował Fryderyk Wielki 29 IV 1765 r. Oprócz tego na kształt twierdzy mieli wpływ sam Fryderyk Wielki i inż. Von Gontzenbach, Vatig, Hartman, Lahr, Foris i Straub oraz Pinto.
Budowa trwała od 1765-1777 roku i prowadzona była w trzech etapach:
1765-68 r. – wzniesiono centralne elementy forteczne: Donjon, kazamaty galerii przeciwstokowej i bastiony pomocnicze – Kleszczowy, Nowomiejski, Gwiaździsty, Górny, Dolny i Kawalierę.
1768-71 r. – zbudowano wspomagające Donżon forty: Rogowy, Wysoka Skała, Ostróg oraz ich esplanady.
1770-77 r. – wykonano umocnienia Chochołów: Bateria Kazamatowa, Bateria Tarasowa, Reduta Skrzydłowa, Fort Chochoł Mały, Schron Mostu Lisiego, Flesz a w latach 1772-76 – koszary.

Do budowy twierdzy zbudowano tartak, cegielnię, wapienniki, wodociąg i liczne drogi transportowe. Mury forteczne zostały wykonane z wydobytego na miejscu kamienia. Cegłę wykorzystano jedynie do wykończenia wnętrz kazamat, wewnętrznego muru dziedzińca Donżonu i obu jego bram wjazdowych. Wszelkie narożniki, krawędzie i rynny wykonano z białego lub czerwonego piaskowca.Przy budowie twierdzy zatrudniano średnio 4 000 robotników z zachodnich Niemiec i Czech. Okoliczna ludność była zmuszana do pracy przy transporcie i budowie twierdzy.Łączny koszt budowy został oszacowany w XVIII w. na 4.145.000 talarów. Źródła XX wieczne podają niższą kwotę 1.573.000 talarów.W całej twierdzy znajdowało się łącznie 299 kazamat i 54 izby strzeleckie. Na wypadek wojny jej załogę miało stanowić 3 756 żołnierzy, a w razie potrzeby nawet 5 000. Artyleria forteczna składała się z 264 dział, haubic i moździerzy.Każdy Fort posiadał swoją studnię, istniała również piekarnia, browar, hodowano również zwierzęta, a w magazynach można było przechować żywność i opał na co najmniej trzymiesięczne oblężenie.

HISTORIA TWIERDZY SREBRNOGÓRSKIEJ

1765-77 r. – Budowa twierdzy.
1775 r. – Przybył do miasta batalion piechoty pod dowództwem Franza Ludwiga de Rosiere pierwszego komendanta twierdzy
1778 r. – Stan pogotowia wojennego podczas wojny o sukcesję bawarską. Wizyta króla Fryderyka Wielkiego.
1790 r. – Kolejny stan pogotowia wojennego.
1806-07 r. – Wojny napoleońskie. Inspektor forteczny gen. Von Lindner nakazał komendantowi von Schwerinowi rezygnację z obrony miasta i twierdzy.
20.II.1807 r. – Gen Dominik Vandamme wzywa garnizon srebrnogórski do poddania się. Pruski generał Friedrich Wilhelm Von Gotzen nakazał przygotowania do obrony twierdzy. Przybyły rotmistrz von Biberstein otrzymał pieniądze na odbudowę wcześniejszych zniszczeń.
4.VI.1807 r. – Potyczka pod Czerwieńczycami. Do niewoli wzięto 7 oficerów i 200 żołnierzy francuskich.
16.VI.1807 r. – Kapitulacja twierdzy w Nysie. Rotmistrz von Biberstein z wojskiem został odwołany do obrony twierdzy w Kłodzku.
25.VI.1807 r. – Kapitulacja twierdzy w Kłodzku.
28.VI.1807 r. – Główny szturm wojsk napoleońskich na Twierdzę Srebrnogórską. Bohaterska obrona nielicznego oddziału. Pokój w Tylży zmusił Francuzów do odstąpienia od oblężenia. Dzięki temu twierdza ma opinię NIEZDOBYTEJ.
19.I.1813 r. – Garnizon postawiono w stan gotowości bojowej. Rozpoczęto prace przy odbudowie zniszczeń powojennych.
1.X.1838 r. – Rozwiązanie garnizonu srebrnogórskiego. Co pół roku zmieniał się oddział wartowniczy.
10.XI.1850 r. – Stan gotowości bojowej.
1.I.1860 r. – Rozkaz o likwidacji twierdzy z wyjątkiem Donjonu. Interwencja mieszkańców u regenta księcia Wilhelma przeciwko dewastacji warowni.
6.V.1860 r. – Do miejscowości wkroczyli żołnierze batalionu fizylierów 51. pułku piechoty.
1866 r. – Wojna prusko-austriacka. Ostatni raz powołano twierdzę w stan pogotowia.
1.X.1867 r. – Uroczysty wymarsz wojsk ze Srebrnej Góry.
28.XI.1867 r. – Zamknięcie dziejów twierdzy jako obiektu militarnego.
1869-79 r. -Twierdzę wykorzystywano jako poligon saperski dla testowania najnowszych dział i moździerzy pruskich oraz nowego środka wybuchowego bawełny strzelniczej.
1881 r. – Kupiec Eugen Juttner z mieszkańcami rozpoczął działania mające na celu wykorzystanie walorów turystycznych miejscowości.
1884 r. – Powstanie Towarzystwa Srebrnogórskiego
1885 r. – Na Donżonie powstała Restauracja mogąca pomieścić nawet 300 gości.
1881-1914 r. – Twierdza stanowi główną atrakcję turystyczną miasta.
9.XI.1913 r. – Otwarcie na Forcie Ostróg Schroniska Młodzieżowego.
1926-28 r. – Remont Fortu Wysoka Skała który zostaje przekształcony w ośrodek sportowy dla szkoły policyjnej w Ząbkowicach Śl.
1930 r. – Odnowiony Fort Rogowy stał się ośrodkiem wypoczynkowym dla policji wrocławskiej.
1931 r. – W pomieszczeniach Donżonu utworzono Muzeum Starej Broni.
15.XII.1939 r. – Otwarcie Oflagu VIII “b”, obozu jenieckiego dla polskich oficerów.
1965 r. – Akcja harcerska “Srebrna Góra”. Dzięki pomocy Harcerzy i młodzieży górniczej udał się wyremontować i zagospodarować forty: Donjon, Ostróg i Wysoka Skała.
1973 r. – W obrębie Twierdzy uruchomiono Muzeum Broni Ciężkiej.
13.IV.1961 r. – Twierdza Srebrnogórska zostaje wpisana do rejestru zabytków pod nr rejestracyjnym 861.
20.VI.2002 r. – W ramach ochrony dziedzictwa kulturowego teren Twierdzy Srebrnogórskiej oraz pozostałości po nieczynnej kolei zębatej zostały włączone do pierwszego utworzonego w Polsce Fortecznego Parku Kulturowego.
14.IV.2004 r. – Rozporządzeniem Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej twierdza zyskała status pomnika historii.

W dzisiejszych czasach Twierdza Srebrna Góra to niezwykłe miejsce, gdzie przeżyjemy moc atrakcji .Zwiedzanie z przewodnikiem, nocne zwiedzanie czy wycieczka kadeta to tylko niektóre z propozycji jakie zastaniemy na terenie obiektu.

Zwiedzanie z przewodnikiem

Zwiedzanie z przewodnikiem Twierdzy Srebrna Góra.

Pakiet obejmuje:

– spotkanie z żołnierzem 33 Historycznego Regimentu Srebrnogórskiego;

– zwiedzanie Donjonu, podziemnych kazamat , ujęcia wody wraz ze studnią (wykutej w skale) i mechanizmem poboru, podziemnego mostu zwodzonego , przejście przez najgłębszą fosę w Polsce (29 m wysokości) oraz urzekających ruin częściowo wysadzonego 1879 r. w ramach testów nowych broni – lazaretu wojskowego.

Dorośli, dzieci, czy młodzież poznają również cały wachlarz artylerii fortecznej stosowanej do obrony twierdzy wraz z repliką największego na Śląsku działa. Pokazane zostanie również jak przebiegało życie i służba żołnierzy ponad dwieście lat temu. Wszystkie atrakcje przygotowano tak by nie zmęczyć i zanudzić odbiorców, wręcz przeciwnie by pozwolić na przeniesienie się w czasy XVIII wiecznego funkcjonowania górskiej fortecy.

– pokaz strzelania z broni czarnoprochowej;

Zwiedzanie Twierdzy zaczyna się na terenie Bastionu Dolnego – Niederbastionu, w tym miejscu na turystów oczekuje przewodnik i następuje rozpoczęcie trasy turystycznej. Zwiedzający zapoznawani są z historią twierdzy oraz przyczynami jej wybudowania. Po przejściu przez Bramę Orła udajemy się do kazamat z ekspozycją artylerii fortecznej, mundurami i wyposażeniem żołnierzy z okresu funkcjonowania militarnego Twierdzy w tym ręczną bronią palną. Dalszy etap zwiedzania obejmuje przejście do pomieszczenia z pryczami, piecami kaflowymi, makietą pokazującą ogrom obiektu. Wyjątkowym punktem zwiedzania jest zejście do kazamaty studziennej z ekspozycją studni i mechanizmu koła deptakowego. Poprzez zejście przez most zwodzony i fosę dochodzi się do ekspozycji – Twierdza jako miejsce testów nowej technologii wojskowej, gdzie znajduje się makieta Dziela Rogowego. Wcześniej prezentowany jest przez przewodnika opis broni czarnoprochowej używanej w wojsku pruskim w epoce napoleońskiej, która kończy się pokazowym wystrzałem z muszkietu.

Turyści poza czasem zwiedzania z przewodnikiem mogą indywidualnie zobaczyć udostępniane miejsca. Szczególnie ciekawym miejscem jest taras widokowy na koronie Donjonu. Tutaj na turystów czaka nie lada gratka dla której warto było pokonać trud wejścia na Twierdzę Srebrna Góra. Z korony mamy możliwość obejrzenia panoramy sięgającej Gór Opawskich, Masywu Śnieżnika. Bliżej wznoszą się lesiste grzbiety Gór Bardzkich i Sowich. Poza trasami z oprowadzaniem przez przewodnika udostępniamy basteję nowowiejską z galerią zdjęć, zbrojownię z ekspozycją tematyczną Twierdzy, pochylnie artyleryjskie, ekspozycję dotyczącą odkrytej w 2015 r. sztolni srebra zlokalizowaną na Bastionie Dolnym.

Zwiedzanie z przewodnikiem ok. 1,10 min

Wycieczka kadeta

Najlepszy żołnierz to wyszkolony żołnierz. Im wcześniej zacznie się szkolenie, tym efekty będą lepsze – a tym samym armia silniejsza. Dlatego my zaczynamy bardzo wcześnie i w tryby naszego kursu oficerskiego wrzucamy młodych kadetów, którzy pod czujnym okiem niezwykle srogiego wojaka zdobywają szczególną wiedzę i umiejętności.

Czekają na Was:

• musztra żołnierska
• szukanie skarbu
• zagadki logiczne
• konkurencje sprawnościowe
• żywa lekcja historii
• wystrzał z armaty
• test wiedzy
• zabawy
• zwiedzanie fortyfikacji
• forteczny zwierzyniec

Uczestnicy otrzymują Patent Oficerski podpisany przez Komendanta Twierdzy Srebrna Góra.

W przypadku niekorzystnej pogody, zajęcia odbywają się w kazamatach. Twierdza czynna jest przez cały rok!

Cas trwania: ok. 1 godzina 30 minut

Pakiet Armata

Czy artylerzysta miał dobry słuch? Ile razy w ciągu minuty można było wystrzelić z armaty? Jak daleko leciał ładunek armaty? My to wszystko wiemy i chętnie podzielimy się
z Wami wiedzą, a może i wcielimy Was do oddziału artyleryjskiego…

Z pewnością nie zabraknie wystrzałowych atracji:
• opis sposobu obrony;
• prezentacja stanowiska artyleryjskiego wraz z koszami szańcowymi, prezentacja kojców strzelniczych;
• zwiedzanie części naziemnych twierdzy, trasa w kondygnacji parterowej;
• podziemna kazamata ze studnią drążoną w skale i zrekonstruowanym kołem deptakowym;
• omówienie zasady działania broni czarnoprochowej
• pokaz ładowania i strzału z repliki XVIII w. 12-armaty armaty

Czas trwania: ok. 2 godzin
Grupy zorganizowane – min. 20 osób

Gra forteczna

Po której stronie się opowiesz? Dwa obozy: francusko-polski i koalicji antyfrancuskiej. Oba ze szczerą chęcią dominacji. Rywalizacja będzie wymagała niebywałego sprytu, strategii, wiedzy i umiejętności. Uczestnicy staną na polu bitwy, wezmą udział w potyczkach, będą musieli wykonać misje w terenie. Niektórzy wcielą się w postacie historyczne.

W programie:
zabawy zręcznościowe
zadania logiczne
zapoznanie z historią Twierdzy
poszukiwanie ukrytego skarbu
prezentacja broni czarnoprochowej;
zwiedzanie

Ciekawa propozycja dla szkół podstawowych i średnich.

Czas trwania: ok. 3 godzin

Grupy dzieci i młodzieży – min. 20 osób (jeden opiekun na 10 osób za darmo)

Na terenie twierdzy znajduje się również stała wystawa kopalnii srebra oraz strzelnica historyczna a także inne atrakcje.

Autor:Twierdza Srebrna Góra Sp. z o. o.

Czytaj więcej