Szlak Romański
Rotunda św. Mikołaja w Cieszynie
Na szlaku najstarszych zabytków budownictwa polskiego znajdziemy unikatowe mury zamkowe, wieże, kościoły,
klasztory, rotundy i kolegiaty. Cała Europa, związana kulturowo z dziedzictwem karolińskiego cesarstwa rzymskiego,
jest poprzecinana szlakami, na których znajdziemy powstałe w średniowieczu romańskie zabytki kultury materialnej.
W Polsce jest to najstarsza architektura, związana z początkami państwowości. Romanizm przybył na ziemie polskie
z Zachodu dość późno, więc miał stosunkowo mało czasu na rozwój (XI–XIII wiek). Dlatego polskie budowle
romańskie nigdy nie były tak potężne jak ich francuskie czy niemieckie odpowiedniki.
Banknot dwudziestozłotowy z wizerunkiem denara Bolesława Chrobrego i rotundy romańskiej w Cieszynie
Architektura romańska charakteryzuje się grubymi kamiennymi murami, małymi oknami oraz surowością
wykończenia wnętrz. Największe budowle romańskie znajdują się na Dolnym Śląsku, w Wielkopolsce oraz
Małopolsce. Jednym z symboli polskiego romanizmu jest rotunda św. Mikołaja w Cieszynie przedstawiona
na banknocie 20-złotowym. Romańska rotunda z XI wieku stojąca na Wzgórzu Zamkowym jest najlepiej zachowaną
tego typu konstrukcją na ziemiach polskich. Nieliczne oryginalne obiekty romańskie przetrwały do naszych czasów.
Wiele romańskich budowli w ciągu wieków zostało przebudowanych. Wśród oryginalnych obiektów należy wymienić:
kościół św. Idziego w Inowłodzu (woj. łódzkie), kościół św. Mikołaja w Żarnowie (woj. łódzkie), przedromańską
rotundę św. Feliksa i Adaukta na Wawelu w Krakowie (woj. małopolskie), kościół Najświętszego Salwatora
na krakowskim Zwierzyńcu, kolegiatę św. Piotra i Pawła w Kruszwicy (woj. kujawsko-pomorskie), opactwa cystersów
w Sulejowie (woj. łódzkie) i w Wąchocku (woj. świętokrzyskie).
Kościół św. Andrzeja w Krakowie
Kapitularz klasztoru cystersów w Wąchocku
Opactwo cystersów w Sulejowie
Bez wątpienia XII-wieczna kolegiata w Tumie pod Łęczycą (woj. łódzkie) należy do najwspanialszych przykładów
architektury romańskiej w Polsce. Wśród niezwykłych zabytków romańskich wymienia się także dwie świątynie
stojące obok siebie w Strzelnie (woj. kujawsko-pomorskie): rotundę św. Prokopa oraz kościół św. Trójcy, w którym
za barokową fasadą kryje się bezcenny romański zabytek– unikatowe, bogato rzeźbione kamienne kolumny.
Archikolegiata w Tumie k. Łęczycy
Kolegiata św. Piotra i Pawła w Kruszwicy
Rotunda św. Prokopa
Przez Polskę przebiega kilkaromańskich tras, których łączna długość wynosi prawie
450 km. Przeplatają się one z innymi szlakami historycznymi: Szlakiem Cysterskim,
Szlakiem Piastowskim, Szlakiem Zamków Piastowskich czy Szlakiem Grunwaldzkim.
Szlak Romański powstał z inicjatywy Stowarzyszenia Miłośników Kultury Średniowiecza
„Piastowska Droga Romańska”. W terenie oznaczony jest tabliczkami z wizerunkami
budowli romańskich.
Drzwi Gnieźnieńskie.
Autorzy: Bogusław Kopka, Robert Andrzejczyk
Wydawnictwo: Polska Organizacja Turystyczna